Vùng đất văn võ truyền đời và dấu ấn vươn mình hội nhập

Thứ 3: 13:05 ngày 28/01/2025

BẮC GIANG - Bắc Giang - Vùng đất địa linh nhân kiệt, nơi hun đúc tinh thần bất khuất của dân tộc, cái nôi của những giá trị văn hóa đa sắc màu, lưu giữ di sản nghìn đời. Bắt nhịp vào dòng chảy hội nhập, Bắc Giang đã vươn mình mạnh mẽ, trở thành điểm sáng phát triển KT-XH của cả nước.

Địa linh, nhân kiệt

Từ xa xưa, Bắc Giang là vùng đất rộng lớn bao trùm từ bờ Bắc sông Hồng đến vùng giáp biên ải như Lục Nam, Lục Ngạn... Sau đó đổi tên thành Kinh Bắc, Bắc Ninh. Bắc Giang ngày nay được thành lập từ năm 1895, dưới thời đô hộ của thực dân Pháp. Năm 1963 sáp nhập cùng Bắc Ninh thành tỉnh Hà Bắc và tái lập vào năm 1997.

Quang cảnh lễ hội Kỷ niệm 140 năm Khởi nghĩa Yên Thế.

Hình ảnh Bắc Giang là những núi đồi trung du trải dài từ Bắc xuống Nam, từ Đông sang Tây. Theo lời cố Giáo sư Trần Quốc Vượng - Nhà sử học tài danh, trong tác phẩm “Dặm dài đất nước”, Bắc Giang là nơi sinh ra những thế hệ thượng võ - “Trai Cầu Vồng - Yên Thế…”. Là quê hương của cuộc khởi nghĩa Yên Thế, nơi Đề Thám và nghĩa quân anh dũng đã viết nên khúc tráng ca bất tử trong lịch sử đấu tranh chống ngoại xâm. Nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Bưu, nguyên Giám đốc Sở Văn hóa - Thông tin Bắc Giang từng nhấn mạnh: "Khởi nghĩa Yên Thế không chỉ mang ý nghĩa quân sự mà còn là biểu tượng văn hóa, phản ánh khát vọng tự do và tinh thần yêu nước của người dân Bắc Giang".

Bắc Giang xưa còn ghi dấu chiến thắng tại thành Xương Giang (1427) - một trong những chiến công lẫy lừng gắn liền với nghĩa quân Lam Sơn. Tại đây, dưới sự chỉ huy của Lê Lợi và Nguyễn Trãi, nghĩa quân đã đánh bại hoàn toàn 15 vạn quân Minh, buộc chúng phải rút quân về nước. Chiến thắng Xương Giang là biểu tượng của sự đoàn kết, mưu trí và sức mạnh chính nghĩa.

Cùng với tinh thần thượng võ, Bắc Giang còn nổi tiếng là miền đất có truyền thống hiếu học được hun đúc qua nhiều thế hệ. Trong các kỳ thi thời phong kiến, Bắc Giang có hơn 50 vị đỗ đại khoa, xếp thứ 8 cả nước. Tiêu biểu như Tiến sĩ Thân Nhân Trung, người được biết đến với tư tưởng sâu sắc: “Hiền tài là nguyên khí quốc gia”. Câu nói này thể hiện tầm quan trọng của việc trọng dụng nhân tài và trở thành kim chỉ nam cho nền giáo dục hiện đại.

Giá trị của Bắc Giang trong văn hóa Nho giáo được cố Giáo sư Trần Quốc Vượng khẳng định: “Nói đến văn hóa Nho giáo Việt Nam cũng không thể không nhắc đến xứ Bắc của Trạng - Nghè - Cống”. Những danh nhân Bắc Giang đã đóng góp vào sự phát triển của quê hương và để lại di sản tri thức quý giá cho đất nước.

Bắc Giang, qua những thăng trầm lịch sử đã chứng minh là một vùng đất “địa linh nhân kiệt”, nơi hội tụ và lan tỏa những giá trị cốt lõi của dân tộc Việt Nam. Từ những chiến công oanh liệt của nghĩa quân Yên Thế, Lam Sơn và các thế hệ hy sinh xương máu trong công cuộc kháng chiến kiến quốc đến truyền thống khoa bảng rực rỡ, Bắc Giang xứng đáng được coi là niềm tự hào của cả nước.

Đa dạng sắc màu văn hóa

Bắc Giang, vùng đất giàu truyền thống lịch sử, nổi bật với sự đa dạng và phong phú của các sắc màu văn hóa. Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Bưu, đặc trưng này bắt nguồn từ vị trí địa lý độc đáo, nơi giao thoa giữa văn hóa Kinh Bắc tinh tế, thanh lịch và văn hóa miền núi giản dị, gần gũi. Từ những ngôi làng ven đồi, những con suối uốn lượn, đến các cánh đồng lúa bát ngát, tất cả hòa quyện tạo nên một bức tranh văn hóa sinh động, đầy sức sống.

Dẫu trải qua bao thăng trầm, người dân Bắc Giang vẫn giữ vững phẩm chất hào hiệp, nghĩa tình, cùng nhau viết tiếp những trang sử mới, tràn đầy hy vọng và tự hào. Chặng đường phía trước sẽ là một Bắc Giang hội nhập, phát triển nhưng không bao giờ lãng quên nguồn cội.

Mặt khác, Bắc Giang vốn đất rộng người thưa, nơi những làn gió mới từ khắp mọi miền đất nước thổi đến. Cảnh vật nơi đây cũng chứng kiến nhiều thế hệ người dân từ các địa phương khác đến sinh cơ lập nghiệp. Và khi chiến tranh ập đến, họ đã tản cư đi muôn phương. Hòa bình trở lại, họ trở về mang theo gia đình mới và những phong tục, tập quán từ khắp mọi miền, chung tay xây dựng quê hương. Tinh thần đoàn kết, chia sẻ, nghĩa tình gắn bó đã hình thành nên nét đẹp văn hóa Bắc Giang, nơi mà mỗi con người đều sẵn sàng giúp đỡ người đến sau.

Phát biểu tại Hội nghị sơ kết giữa nhiệm kỳ 2020 - 2025 của Đảng bộ tỉnh Bắc Giang, đồng chí Nguyễn Hòa Bình, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ (khi đó là Chánh án Tòa án nhân dân Tối cao) đã nói: Trong đại dịch COVID-19 tại Bắc Giang, tinh thần đoàn kết và sức mạnh vô địch ý Đảng - lòng Dân được khẳng định một lần nữa. Những tình cảm nhân ái, sự kiên cường, bản lĩnh, ý chí quyết tâm đã giúp Bắc Giang không chỉ bảo vệ sức khỏe và tính mạng nhân dân mà còn hỗ trợ các địa phương khác phòng, chống dịch. Trung ương và cả nước đánh giá cao nghĩa cử hào hiệp, nhân ái của Bắc Giang.

Trải qua chiều dài lịch sử, Bắc Giang tự hào với những di sản văn hóa tâm linh độc đáo, như chùa Vĩnh Nghiêm - "Đại học Phật giáo đầu tiên" của Việt Nam. Với bộ mộc bản được UNESCO công nhận là di sản tư liệu thế giới, chùa Vĩnh Nghiêm là nơi gắn kết văn hóa Bắc Bộ với cả nước, biểu tượng sâu sắc của văn hóa Phật giáo. Trên khắp địa bàn tỉnh, hàng trăm lễ hội không chỉ tái hiện lịch sử hào hùng mà còn là dịp để người dân thể hiện lòng thành kính với tổ tiên, qua đó gìn giữ và lan tỏa các giá trị văn hóa truyền thống. Nghệ thuật dân gian, đặc biệt là quan họ, ca trù… được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại, với những âm điệu mộc mạc, gần gũi, phản ánh chân thực đời sống miền trung du.

Các làng nghề truyền thống như bánh đa Kế, mỳ Chũ, rượu làng Vân… là những di sản sống động, nơi văn hóa được lưu truyền qua từng sản phẩm. Những làng nghề này vừa tạo ra giá trị kinh tế, vừa lưu giữ câu chuyện văn hóa lâu đời, góp phần tạo nên bản sắc độc đáo cho Bắc Giang. Mẻ bánh đa Kế thơm nức, bát mỳ Chũ dẻo ngon hay chén rượu làng Vân nồng ấm đều mang trong mình những câu chuyện về đất và người nơi đây.

Dấu ấn hội nhập

Trong thời kỳ hội nhập, Bắc Giang đã có những bước chuyển mình mạnh mẽ. Từ một tỉnh thuần nông, Bắc Giang vươn lên trở thành trung tâm công nghiệp năng động, vùng nông nghiệp bền vững và điểm đến văn hóa - du lịch hấp dẫn trong khu vực phía Bắc. Những năm gần đây Bắc Giang luôn dẫn đầu cả nước về tốc độ tăng trưởng kinh tế. Năm 2024, tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) của tỉnh tăng trưởng 13,85%, cao nhất cả nước. Trong đó, ngành công nghiệp duy trì mức tăng trưởng ấn tượng nhờ vào sự phát triển mạnh mẽ của các khu công nghiệp như Vân Trung, Quang Châu, Song Khê - Nội Hoàng…, nơi hội tụ của những tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới như Foxconn, Luxshare-ICT...

Không chỉ công nghiệp, sản xuất nông nghiệp của tỉnh có bước phát triển nhanh, toàn diện, cơ cấu chuyển dịch theo hướng tích cực; duy trì đà tăng trưởng 4 năm liên tiếp từ năm 2020 đến nay, đạt tỷ lệ cao, trong bối cảnh toàn ngành nông nghiệp cả nước tăng chậm. Bắc Giang được đánh giá là tỉnh đứng đầu vùng Trung du và miền núi phía Bắc về giá trị tăng thêm ngành nông nghiệp. Nhiều loại nông sản có thương hiệu mạnh, tiêu biểu như vải thiều được đánh giá là “điển hình của nông sản Việt”.

Hành trình của Bắc Giang không chỉ là câu chuyện của một địa phương, mà còn là hình mẫu tiêu biểu cho sức sống mãnh liệt của dân tộc Việt Nam - nơi mà mỗi khó khăn trở thành cơ hội, mỗi thử thách được vượt qua bằng sự kiên cường và lòng nhân ái. Nhìn về tương lai, Bắc Giang tiếp tục đẩy mạnh phát triển kinh tế và bảo tồn văn hóa, trở thành biểu tượng lan tỏa giá trị nhân văn, dẫn dắt con đường hội nhập và phát triển bền vững.

Vùng đất này, với những gì đã làm được, chính là lời nhắc nhở rằng: Dẫu trải qua bao thăng trầm, người dân Bắc Giang vẫn giữ vững phẩm chất hào hiệp, nghĩa tình, cùng nhau viết tiếp những trang sử mới, tràn đầy hy vọng và tự hào. Chặng đường phía trước sẽ là một Bắc Giang hội nhập, phát triển nhưng không bao giờ lãng quên nguồn cội.

Trần Đức