Nét văn hóa đặc sắc

Dân tộc Nùng có số lượng người đông nhất so với các DTTS trên địa bàn tỉnh. Họ cư trú chủ yếu ở các huyện Sơn Động, Lục Ngạn, Lục Nam, Yên Thế. Người Nùng có vốn văn hóa dân gian phong phú, phong tục, tập quán của bà con cũng có những nét độc đáo, khác biệt với một số dân tộc khác, tiêu biểu là tục cúng thổ công vào dịp đầu năm. Ngay từ chiều 30 Tết, dân làng cử người đến quét dọn sạch sẽ ngôi miếu thờ thổ địa. Từ sáng sớm mùng Một, các gia đình chuẩn bị 2 mâm cỗ cúng, một mâm cúng tại bàn thờ tổ tiên và một mâm mang ra miếu thờ.

Bà con dân tộc Nùng huyện Lục Ngạn diện trang phục truyền thống trong ngày xuân.

Lễ vật trong mâm thường có gà sống thiến luộc, bánh chưng, bánh kẹo, rượu trắng, gạo trắng, hương, vàng mã... Việc cúng thổ công cũng khác nhau, có nơi cử người cao tuổi, uy tín trong xóm đại diện cúng, có nơi mời thầy cúng hoặc người đại diện tự cúng cho gia đình mình cầu mong một năm mới an lành, sung túc, khỏe mạnh. Một số địa phương coi lễ cúng này là một cuộc thi xem nhà nào "mát tay", làm ăn khấm khá trong năm cũ thông qua một lễ vật không thể thiếu trong mâm cúng đó là gà sống thiến.

Nhà nào có gà sống thiến to, béo nhất cảm thấy rất phấn khởi, được mọi người khen ngợi. Sau lễ cúng, các gia đình sẽ thụ lộc tại miếu, riêng gà, bánh chưng và bát gạo trắng đem về. Chén rượu đã rót ra cúng thổ công sẽ được đổ lại xung quanh miếu. Bát gạo trắng mang về nhà để vãi cho gà ăn, với mong muốn năm mới sẽ được các đấng thần linh phù hộ gia đình làm ăn thuận lợi, gà đầy chuồng, thóc đầy bồ...

Ông Lãnh Văn Tập - dân tộc Tày là người am hiểu về văn hóa đồng bào DTTS, hiện là Phó Giám đốc Trung tâm Văn hóa, Thông tin và Thể thao huyện Lục Ngạn cho biết: "Bà con dân tộc Nùng rất coi trọng lễ cúng thổ công này. Đây không chỉ là buổi lễ sinh hoạt tâm linh, tín ngưỡng đơn thuần mà còn ẩn chứa sự đoàn kết, gắn bó keo sơn cộng đồng nơi cư trú". Tháng 10/2024, Trung tâm Văn hóa, Thông tin và Thể thao huyện Lục Ngạn phục dựng lại lễ cúng thổ công của người Tày, Nùng mang trình diễn tại Ngày hội Văn hóa, Thể thao và Du lịch các dân tộc vùng Đông Bắc lần thứ XI tổ chức tại Lạng Sơn.

Cùng với cúng thổ công, trong những ngày xuân, các nghi lễ mang tính tâm linh liên quan đến đời sống, sản xuất của bà con vẫn được duy trì ở một số huyện miền núi, vùng cao. Nếu như dân tộc Tày, Nùng, Sán Dìu, Sán Chí có hội xuống đồng, lên đồng thì đồng bào Dao có lễ hội cầu mùa. Ở huyện Sơn Động, lễ hội này được bà con thôn Nà Hin, xã Vân Sơn gìn giữ từ bao đời, tổ chức vào tháng Giêng. Lễ hội cầu mùa có ý nghĩa rất quan trọng đối với đồng bào vì là ngày khởi nguồn cho một năm làm ăn của người dân trong thôn. Mục đích của lễ hội là cầu cho mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu, tạ ơn trời đất và các vị thần linh.

Lễ hội không cầu kỳ tốn kém nhưng trang trọng, tôn kính với tổ tiên, các vị thánh thần, thổ công, thổ địa. Sau khi thầy cúng chọn được ngày đẹp sẽ xem xét rất kỹ lưỡng để chọn gia đình nào hợp với việc đăng cai tổ chức lễ hội. Ông trưởng thôn có trách nhiệm thông báo với các tổ chức đoàn thể, các hộ trong thôn đến tập trung tại gia đình được đăng cai. Hộ được chọn đăng cai dựng rạp, chuẩn bị bàn ghế, vệ sinh nhà cửa, sửa sang ban thờ, chuẩn bị hương, hoa quả, trầu, cau, rượu, nến… Vào buổi sáng hôm diễn ra lễ, mỗi gia đình mang đến một con gà trống, 1 bát gạo, 1 chai rượu, bánh chưng, vàng mã, 4,5 tờ giấy bản để làm sớ.

Các thầy cúng (3 người) là những người đã được cấp sắc, chuẩn bị kèn pí lè, trống, thanh la. Nội dung các bài cúng cầu xin Ngọc Hoàng, thần thổ công của làng giúp cho dân một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, mang điều lành đến với mọi gia đình. Khi hành lễ xong, các gia đình cùng chung vui ăn cỗ, múa, hát chúc mừng năm mới. Anh Triệu Sinh Điền (SN 1988), dân tộc Dao, làm trưởng thôn Nà Hin đến nay được 16 năm chia sẻ: Từ nhỏ, anh được bố mẹ đưa đi xem lễ hội cầu mùa. Nét văn hóa độc đáo của dân tộc mình thấm sâu trong tâm hồn anh. Vì thế, sau này làm trưởng thôn, anh luôn tận tâm, trách nhiệm, đóng góp công sức trong việc giữ gìn phong tục độc đáo này.

Bảo tồn di sản gắn với phát triển du lịch

Cùng với việc gìn giữ những lễ hội, tục thờ cúng độc đáo trong những ngày xuân, các loại hình nghệ thuật trình diễn của đồng bào DTTS được nhiều địa phương quan tâm, bảo tồn gắn với phát triển du lịch. Trong đó phải kể đến hội hát Sloong hao của dân tộc Tày, Nùng ở các xã vùng cao của huyện Lục Ngạn. Vài năm gần đây, tại Tuần Văn hóa-Du lịch do UBND tỉnh tổ chức, hội hát Sloong hao và phiên chợ xuân vùng cao huyện Lục Ngạn là điểm nhấn trong chuỗi hoạt động của sự kiện thu hút hàng vạn khách tham quan.

Nghi lễ cúng cầu mùa của đồng bào dân tộc Dao.

Theo truyền thống, vào ngày 11, 12 tháng Giêng hằng năm, đồng bào dân tộc Tày, Nùng ở trong và ngoài huyện lại hẹn hò, tụ hội về chợ Thác Lười (nay là chợ Tân Sơn). Mỗi năm chợ chỉ họp duy nhất một lần. Người đến chợ không chỉ để trao đổi, mua bán hàng hóa mà còn hò hẹn, hát đối đáp giao duyên. Theo tục hát Sloong hao của người Nùng, Tày, nam nữ phải đối đáp theo các bước: Làm quen, chào hỏi, xin phép, kết bạn và hẹn hò. Những câu hát Sloong hao mượt mà, trữ tình, tha thiết, bay bổng đã giúp cho các chàng trai, cô gái thổ lộ được tâm tư của mình. Mỗi mùa Sloong hao về lại có biết bao cặp nam nữ nên duyên đôi lứa. Đến với hội hát Sloong hao và phiên chợ vùng cao những ngày đầu xuân, du khách có cơ hội được thưởng thức văn hóa ẩm thực đặc trưng như xôi 3 màu, các loại bánh lá, thịt lợn quay, gà đồi, thịt chua…

Ở các bản: Ven, Xoan, Thượng Đồng của xã Xuân Lương (Yên Thế) - nơi có đông đồng bào dân tộc Cao Lan sinh sống, những câu hát Sình ca vẫn được cất lên mỗi dịp Tết đến, xuân về thông qua hoạt động của các tổ, nhóm, câu lạc bộ văn hóa, văn nghệ của bản. Không chỉ giao lưu, thời gian gần đây, Sình ca còn trở thành sản phẩm du lịch độc đáo hấp dẫn khách tham quan khi đến điểm du lịch cộng đồng bản Ven, tạo việc làm, tăng thêm thu nhập cho bà con nơi đây.

Vào những ngày hội tháng Giêng, không chỉ người cao tuổi, nhiều phụ nữ tuổi trung niên cũng xúng xính trong bộ áo dân tộc Cao Lan tập trung ở sân đình, chùa, gặp gỡ, giao lưu, dành cho nhau những lời chúc mừng tốt đẹp. Cùng với gìn giữ nét văn hóa độc đáo của đồng bào DTTS trong ngày xuân, ngành chức năng của tỉnh và các địa phương còn có nhiều hình thức bảo tồn, khôi phục thông qua các hoạt động: Trưng bày, giới thiệu, tổ chức trình diễn di sản thu hút đông đảo người dân tham gia.

Bà Phùng Thị Mai Anh, Giám đốc Bảo tàng tỉnh Bắc Giang cho biết: “Thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển KT-XH vùng đồng bào DTTS và miền núi, trong đó có Dự án 6 về “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các DTTS gắn với phát triển du lịch”, những năm gần đây, đơn vị tổ chức nhiều hoạt động, trong đó có tái hiện các nghi lễ đón Tết, vui xuân và giới thiệu văn hóa ẩm thực của đồng bào Tày, Nùng, Cao Lan, Sán Chí. Các hoạt động: Dựng cây nêu, làm bánh, trình diễn trang phục dân tộc, biểu diễn văn nghệ, tổ chức trò chơi dân gian… thu hút sự quan tâm của nhiều người, nhất là học sinh. Cùng đó, đơn vị tích cực tham gia các hội thảo, nghiên cứu viết sách liên quan đến công tác bảo tồn di sản văn hóa vùng đồng bào DTTS”.

Một mùa xuân mới lại về, không khí Tết rộn ràng muôn nơi, cùng với người dân cả nước, bà con vùng đồng bào DTTS trên địa bàn tỉnh đang chuẩn bị mọi điều kiện để đón một cái Tết đủ đầy, vui tươi. Những phong tục, tập quán, nghi lễ, hoạt động văn hóa trong ngày xuân vẫn được bà con tiếp tục gìn giữ, thực hành, tạo sức lan tỏa. Đó cũng là thể hiện trách nhiệm của người dân, cộng đồng cùng chung tay bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc.

Tế "Ông Lang" - phong tục đẹp ở làng Tân Phượng

(BGĐT) - Giữ gìn phong tục truyền thống, vào ngày 11 và 12/2 âm lịch hằng năm, thôn Tân Phượng (tên cũ là làng Phụng Pháp), xã Tân Mỹ, TP Bắc Giang (Bắc Giang) tổ chức việc làng để tế lễ và rước "Ông Lang" (lợn đen). Đây là dịp để con em của làng dù ở gần hay xa và khách thập phương tề tựu về thắp hương, dâng lễ tưởng nhớ người có công với dân làng và quê hương.

Phong tục đón năm mới kỳ lạ của các nước trên thế giới

Mỗi quốc gia có một nền văn hóa và phong tục vùng, miền riêng. Chúng ta hãy cùng tìm hiểu phong tục đón năm mới đầy thú vị của một số nước trên thế giới.

Phong tục đón Tết của đồng bào dân tộc thiểu số tỉnh Bắc Giang

(BGĐT) - Đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Bắc Giang có những cách đón Tết, vui Xuân khá độc đáo. Giờ đây, dù những phong tục đó có thay đổi, đơn giản hơn song những nét đẹp truyền thống vẫn được lưu giữ nguyên vẹn.

Bảo tồn văn hóa các dân tộc thiểu số, phát triển du lịch bền vững

BẮC GIANG - Dự án 6 về “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số (DTTS) gắn với phát triển du lịch” thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển KT- XH vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2030. Những năm gần đây, dự án được triển khai mang lại sự đổi thay của nhiều khu vực trong tỉnh.