Đặc biệt, tại các khu vực có nguy cơ cao như các tỉnh miền núi, nơi có nhiều đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống, điều kiện tiếp cận dịch vụ y tế còn hạn chế và các địa phương có tỷ lệ tiêm chủng thấp là những khu vực dễ bùng phát dịch nhất.

Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan phát biểu tại hội nghị.

Trong bối cảnh trên, chiều 15/3, Bộ Y tế tổ chức Hội nghị toàn quốc phòng, chống về công tác phòng chống bệnh sởi. Hội nghị diễn ra theo hình thức trực tiếp và trực tuyến nối điểm cầu Bộ Y tế với các điểm cầu tỉnh, thành phố và các đơn vị trực thuộc Bộ trên cả nước.

Tình hình dịch bệnh ngày càng diễn biến phức tạp, khó lường

Phát biểu tại hội nghị, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cho biết, trên thế giới, tình hình dịch bệnh vẫn diễn biến phức tạp, trong đó một số bệnh có vaccine phòng bệnh từ lâu (sởi, ho gà...) có xu hướng gia tăng tại nhiều quốc gia trên thế giới.

Năm 2024, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cảnh báo việc gia tăng số ca mắc bệnh sởi và nguy cơ bùng phát dịch sởi tại nhiều khu vực trên toàn thế giới với 184 quốc gia ghi nhận trường hợp mắc. Trong 5 năm qua, dịch sởi đã bùng phát ở 103 quốc gia, nguyên nhân chính là do tỷ lệ tiêm vaccine thấp (80% hoặc ít hơn). WHO đã đưa ra cảnh báo về việc gia tăng số ca mắc bệnh sởi và nguy cơ bùng phát dịch sởi tại nhiều khu vực trên toàn thế giới.

“Bệnh sởi lây truyền rất nhanh qua đường hô hấp, 90% người chưa có miễn dịch sẽ bị mắc bệnh nếu tiếp xúc gần với bệnh nhân sởi và trung bình 1 người mắc bệnh có thể lây cho 12-18 người khác và chỉ có thể cắt đứt sự lây truyền khi miễn dịch cộng đồng đạt ít nhất 95%. Bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như viêm tai giữa, viêm phổi, tiêu chảy, khô loét giác mạc mắt, thậm chí có thể viêm não dễ dẫn đến tử vong, bệnh đặc biệt nghiêm trọng ở trẻ nhỏ, trẻ suy dinh dưỡng”, Bộ trưởng Bộ Y tế cảnh báo.

Tại Việt Nam, việc biến đổi khí hậu, giao mùa làm cho tình hình dịch bệnh ngày càng diễn biến phức tạp, khó lường, số ca mắc sởi có xu hướng tăng. Trước khi triển khai tiêm 1 liều vaccine sởi trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng, tình hình dịch sởi vẫn diễn biến phức tạp. Số mắc ghi nhận chủ yếu ở miền Bắc với tỷ lệ mắc là 137,7/100.000 dân năm 1979 và 125,7/100.000 dân năm 1983, đây là 2 đỉnh của một chu kỳ dịch sởi cách nhau khoảng 3-4 năm.

Bộ trưởng Bộ Y tế cho biết, việc tiêm vaccine sởi được bắt đầu đưa vào Chương trình Tiêm chủng mở rộng ở Việt Nam từ tháng 10/1985. Sau 40 năm tổ chức tiêm vaccine sởi cho trẻ em, tỷ lệ mắc sởi đã giảm rõ rệt. Tỷ lệ mắc bệnh sởi đã giảm xuống từ 112,8/100.000 dân năm 1986 xuống còn 29,8/100.000 dân năm 2010, sau chiến dịch tiêm vaccine sởi cho trẻ từ 1-5 tuổi trên toàn quốc cuối năm 2010 tỷ lệ mắc sởi tiếp tục giảm trong các năm 2010 - 2012. Tuy nhiên vẫn tạo những đợt bùng phát dịch sởi theo chu kỳ khoảng 5 năm: đợt dịch sởi 2014-2015, 2019-2020 và đợt này là 2024-2025.

Từ đầu năm 2025 đến nay, cả nước ghi nhận khoảng 40.000 trường hợp nghi sởi, 05 trường hợp tử vong liên quan đến sởi; số trường hợp nghi sởi ghi nhận cao nhất tại khu vực miền Nam (57%), miền Trung (19,2%), miền Bắc (15,1%), Tây Nguyên (8,7%).

Bộ trưởng Bộ Y tế yêu cầu các địa phương cần theo dõi sát diễn biến dịch bệnh và báo cáo ngay tình hình. Bên cạnh đó, cần huy động sự vào cuộc của các cấp, các ngành chứ không chỉ có ngành y tế; đồng thời chuẩn bị sẵn cơ sở vật chất, trang thiết bị, vật tư y tế, nhất là các vùng có nguy cơ cao để xử lý ngay dịch bệnh.

Một bộ phận người dân “anti vaccine”, không đưa trẻ đi tiêm vaccine phòng bệnh

Ông Hoàng Minh Đức, Cục trưởng Cục Phòng bệnh, Bộ Y tế cho biết, từ đầu năm 2025 đến nay, cả nước ghi nhận 38.807 ca nghi sởi trên cả nước, trong đó có 3.447 ca dương tính với sởi tại 61 tỉnh, thành phố; 5 ca tử vong liên quan đến sởi. Trong đó, khu vực miền Nam ghi nhận số ca cao nhất (57%), miền Trung chiếm 19,2%, miền Bắc (15,1%), Tây Nguyên (8,7%).

Một số tỉnh, thành phố có số mắc xu hướng tăng cao gồm: Cao Bằng (582 ca), Nghệ An (737 ca), Quảng Nam (499 ca), Đà Nẵng (2043 ca), Khánh Hòa (1661 ca), Đắk Lắk (621 ca), Gia Lai (1879 ca), Kon Tum (624 ca), Đồng Tháp (1202 ca), An Giang (1046 ca), Lâm Đồng (476 ca).

Các tỉnh, thành phố có số mắc cao nhưng bắt đầu chững lại gồm: Lào Cai (1180 ca), Hà Giang (6.017 ca), Hà Tĩnh (547 ca), Bình Thuận (1208 ca), Bạc Liêu (1167 ca), Thành phố Hồ Chí Minh (3321 ca), Bình Dương (2085 ca), Đồng Nai (4099 ca), Tây Ninh (668 ca), Cà Mau (1995 ca).

Một số tỉnh có số mắc thấp, tuy nhiên cần chú ý giám sát, phát hiện sớm ca bệnh, không để lây lan trong cộng đồng như: Thái Nguyên (13 ca), Yên Bái (5 ca), Lạng Sơn (7 ca), Bắc Kạn (14 ca), Hòa Bình (8 ca), Bắc Giang (45 ca), Bắc Ninh (144 ca).

Theo lãnh đạo Cục Phòng bệnh, số ca sốt phát ban nghi sởi phân bố ở các nhóm tuổi, trong đó chủ yếu là trẻ từ 9 tháng tuổi đến dưới 15 tuổi với 72,7%; tỷ lệ trẻ dưới 9 tháng tuổi là 15,3% (6 tháng tuổi là 5,4% và từ 6 tháng tuổi đến dưới 9 tháng tuổi là 9,9%.). Đây là nhóm chưa đến độ tuổi tiêm chủng. Số mắc là trẻ nam cao hơn so với trẻ nữ với lần lượt khoảng 55,7% và 44,3%.

Số liệu tại hội nghị cũng cho thấy, trong số các ca mắc sởi có 90,8% ca chưa tiêm vaccine, 4,9% không rõ tiền sử tiêm chủng và 4,3% đã tiêm.

Từ 9/2024, có 31 tỉnh/thành phố đã triển khai tiêm vaccine sởi cho trẻ 1-10 tuổi và nhân viên y tế theo kế hoạch phòng, chống dịch sởi. Số mắc tăng mạnh từ 6/2024 - 12/2024 (1,4-3,7 lần/tháng) nhưng có xu hướng giảm trong 2025. Một số tỉnh triển khai chậm vẫn ghi nhận số mắc tăng.

Lãnh đạo Cục Phòng bệnh đánh giá, hiện tỷ lệ tiêm chủng vaccine phòng bệnh sởi trên cả nước còn thấp, miễn dịch trong cộng đồng không đạt mức để có thể ngăn ngừa dịch bệnh. Có những tỉnh, tỷ lệ tiêm chủng ở các bệnh truyền nhiễm có vaccine phòng bệnh chỉ có 40%, trong đó tỷ lệ tiêm vaccine cũng thấp.

Đặc biệt, sau đại dịch COVID-19, có một bộ phận người dân “anti vaccine”, không đưa trẻ đi tiêm vaccine phòng bệnh. Thậm chí có người dân cho rằng, tiêm vaccine hay không tiêm cho trẻ cũng như nhau. Ngoài ra, còn có nhóm ở vùng sâu, vùng xa khả năng tiếp cận tiêm vaccine còn khó, tỷ lệ phụ nữ sinh con tại nhà ở vùng xa cũng khó tiếp cận việc tiêm vaccine cho trẻ. Đây là những lý do khiến tỷ lệ tiêm vaccine phòng bệnh truyền nhiễm, trong đó có bệnh sởi tại một số địa phương còn thấp.

Đẩy nhanh tiến độ chiến dịch tiêm chủng vaccine, hoàn thành trong tháng 3/2025

Tại hội nghị, các địa phương đã báo cáo công tác giám sát, phát hiện, chẩn đoán, điều trị sở trên địa bàn. Những khó khăn, vướng mắc đã được lãnh đạo Bộ Y tế, lãnh đạo các vụ, cục giải đáp, tháo gỡ kịp thời.

Bộ Y tế đề nghị các địa phương tiếp tục khẩn trương tổ chức, ưu tiên bảo đảm nhân lực, hậu cần, kinh phí, vật tư, thiết bị để đẩy nhanh tiến độ chiến dịch tiêm chủng vaccine phòng, chống bệnh sởi, phải hoàn thành trong tháng 3/2025.

Bên cạnh thường xuyên đánh giá diễn biến tình hình dịch bệnh sởi, đặc biệt nơi có tỷ lệ tiêm vaccine phòng bệnh sởi thấp để tổ chức chiến dịch tiêm vaccine phòng bệnh sởi theo hướng dẫn của Bộ Y tế, không để bùng phát dịch sởi trong thời gian tới; cần bảo đảm triển khai an toàn, hiệu quả chương trình tiêm chủng mở rộng, tiêm bù, tiêm vét cho các đối tượng chưa tiêm/tiêm chưa đầy đủ mũi vaccine sởi. Tùy theo điều kiện thực tế, đặc thù của mỗi địa bàn để tổ chức các hình thức tiêm chủng phù hợp như tiêm chủng lưu động tại các khu cộng đồng dân cư, tiêm chủng ngoài giờ hành chính.

Giao trách nhiệm cho chính quyền các cấp, các ban, ngành, đoàn thể tại cơ sở phối hợp, hỗ trợ ngành Y tế tăng cường rà soát, quản lý đối tượng tiêm chủng và không bỏ sót các trường hợp chưa được tiêm chủng đầy đủ vaccine phòng bệnh sởi, nhất là tại các nơi có nguy cơ bùng phát dịch, nơi có tỷ lệ tiêm chủng thấp.

Tăng cường thông tin, truyền thông, tuyên truyền vận động người dân bằng các biện pháp phù hợp với các đối tượng khác nhau nhất là đồng bào dân tộc thiểu số để chủ động thực hiện các biện pháp phòng, chống bệnh sởi và đưa trẻ đi tiêm chủng đầy đủ, đúng lịch theo hướng dẫn của ngành Y tế.

Ngành y tế các địa phương đẩy mạnh ứng dụng mạng xã hội, thành lập các nhóm hỗ trợ kỹ thuật qua mạng xã hội, tăng cường hoạt động khám chữa bệnh từ xa, phân công bác sĩ có kinh nghiệm tuyến trên hỗ trợ kỹ thuật cho tuyến dưới, đặc biệt ưu tiên cho các trạm y tế xã, y tế thôn bản ở khu vực vùng núi, đi lại khó khăn.