Theo các thư tịch cổ, Tiến sĩ Đỗ Văn Quýnh SN 1492, ở làng quê giàu truyền thống hiếu học, 29 tuổi ông thi đỗ Đệ tam giáp đồng Tiến sĩ xuất thân khoa Canh Thìn, niên hiệu Quang Thiệu thứ 5 (1520) đời vua Lê Chiêu Tông, làm quan đến chức Thừa chánh xứ, Quốc Tử Giám tư nghiệp.

Du khách tham quan Văn Miếu Quốc Tử Giám tại Hà Nội. Ảnh Internet.

Từ năm 1500-1520 triều đình ra lệnh cho các nho sinh đã đỗ cử nhân phải lên kinh đô học tập trước ngày thi Hội ở Quốc Tử Giám. Đỗ Văn Quýnh cũng phải lều chõng lên kinh đô ôn luyện. Tại đây, ông cũng như các giám sinh, nho sinh, sinh đồ cứ ngày rằm, mồng một hằng tháng phải mặc mũ áo đến điểm mục đúng như phép.

Giai đoạn từ năm 1520 trở đi, sau cuộc dấy binh của Trần Cảo- Trần Cung, triều đình nhà Lê đã đi vào ổn định. Ngoài việc dẹp nốt các tàn dư binh lửa, triều đình đã cho mở khoa thi Hội vào tháng 4 - 1520. Đỗ Văn Quýnh cùng các sĩ nhân trong nước lại tề tựu tại kinh đô dự thi. Về cuộc thi này, sách Đại Việt sử ký toàn thư tập 4 chép: “Mùa hạ tháng 4, thi Hội các sĩ nhân trong nước, lấy đỗ nhóm Nguyễn Bật 14 người (Bật người Nghệ An thi Đình đỗ đồng Tiến sĩ xuất thân). Khi thi Đình, vua thân hành ra đầu bài văn sách hỏi về nhân tài... 

Nhóm Đặng Công Toản, Nguyễn Bật 13 người đỗ Đệ tam giáp đồng Tiến sĩ xuất thân”. Đỗ Văn Quýnh là người cùng đỗ với 13 người trong nhóm Đặng Công Toản và Nguyễn Bật. Tên tuổi của ông được ghi vào bảng vàng ở điện Đông Loan và được cho vinh quy bái tổ. Sau đó về triều nhậm chức.

Cuộc đời làm quan của ông tận tụy, cần mẫn. Do đó Đỗ Văn Quýnh đã được thăng tới chức Thừa Chánh sứ, Quốc Tử Giám tư nghiệp. Sách Liệt huyện đăng khoa bị khảo cũng cho biết, ông từng giữ chức Tư nghiệp Quốc Tử Giám. Tế tửu và Tư nghiệp là hai chức quan đứng đầu Quốc Tử Giám. Đây là hai cơ quan đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực bậc cao nhất của nhà nước phong kiến Việt Nam.

Với chức này, Đỗ Văn Quýnh có trách nhiệm phụng mệnh coi nhà Văn Miếu, rèn tập sĩ tử, hằng tháng theo đúng kỳ cho tập làm văn, để gây dựng nhân tài, giúp cho đất nước. Bổng lộc của Đỗ Văn Quýnh theo định lệ ở mức tòng tứ phẩm 44 quan tiền một năm được dùng mũ lương, võng ba đòn sơn đen, yên ngựa sơn son thếp thau. Ở ngoài thành được thêm một cái dù mưa màu xanh có diềm. Khi vào chầu được đem theo 2 người hầu. 

Mặc áo thường dùng gấm vóc, mâm cơm sơn son có chữ vàng. Lồng bàn đan bằng tre, son tía, núm nhọn, hòm xiểng sơn đen thay chỉ vàng… Như vậy, từ lúc thi đỗ đạt đến cuối đời, Đỗ Văn Quýnh làm quan tại Quốc Tử Giám với nhiệm vụ dạy dỗ sĩ tử học hành. Đó là công việc rất cần thiết để đào tạo nhân tài cho đất nước.

Trong số 58 nhà khoa bảng tỉnh Bắc Giang thời phong kiến, có 5 vị được các vương triều giao cho giữ chức vị Tư nghiệp Quốc Tử Giám trong đó có Tiến sĩ Đỗ Văn Quýnh. Ngày nay, để ghi nhớ một danh nhân khoa bảng, tại TP Bắc Giang đã có đường mang tên Đỗ Văn Quýnh thuộc phường Xương Giang.

Đình Nội - di tích lịch sử gắn liền với cuộc khởi nghĩa Yên Thế

(BGĐT) – Đình Nội thuộc thôn Nội Hạc, xã Việt Lập, huyện Tân Yên (Bắc Giang) được xây dựng năm 1705, là một trong những ngôi đình có lịch sử văn hóa lâu đời trên địa bàn tỉnh. Ngoài kiến trúc nghệ thuật độc đáo, ngôi đình này còn là nơi người anh hùng dân tộc Hoàng Hoa Thám họp bàn việc quân trong cuộc khởi nghĩa Yên Thế.

Văn chỉ Thổ Hà - di tích Nho học

(BGĐT)- Trở về các làng cổ ở xứ Bắc, có lẽ ít nơi còn bảo lưu được vốn di sản văn hoá đậm đặc như làng cổ Thổ Hà, xã Vân Hà, huyện Việt Yên (Bắc Giang). Làng quê này không chỉ nổi tiếng bởi truyền thống lịch sử văn hoá mà còn được nhiều người biết tới bởi truyền thống hiếu học từ xa xưa. Văn chỉ Thổ Hà là minh chứng cho truyền thống ấy của làng quê cổ miền Kinh Bắc.

Tiến sĩ Ngô Văn Cảnh- Bậc tôi hiền triều Lê

(BGĐT) Đệ nhị giáp đồng Tiến sĩ xuất thân Ngô Văn Cảnh sinh năm Quý Hợi, dưới đời vua Lê Nhân Tông niên hiệu Thái Hòa thứ 1 (1443), ở làng quê có truyền thống hiếu học khoa bảng (làng Tiến sĩ) xã Yên Ninh, huyện Yên Dũng xưa, nay là làng Yên Ninh, thị trấn Nếnh, huyện Việt Yên (Bắc Giang).

Tiến sĩ Thân Nhân Trung: Bậc tôi hiền cái thế

(BGĐT) - Thân Nhân Trung là danh nhân lịch sử, văn hóa xuất sắc của dân tộc Việt Nam ở thế kỷ XV. Ông người xã Yên Ninh, huyện Yên Dũng, xứ Kinh Bắc, nay là thôn Yên Ninh, thị trấn Nếnh (Việt Yên). Hơn 50 tuổi ông mới tham gia kỳ thi Hội khoa thi Kỷ Sửu, niên hiệu Quang Thuận thứ 10 (1469) đỗ Hội nguyên, vào kỳ Điện thí đỗ Đệ tam giáp Đồng tiến sĩ xuất thân.

Tiến sĩ Nguyễn Nghĩa Lập - Thượng thư 4 bộ dưới triều Mạc

(BGĐT) - Làng Yên Ninh, tên Nôm là làng Nếnh, thị trấn Nếnh, huyện Việt Yên (Bắc Giang) từng nổi danh một thời có truyền thống thi thư. Kể từ khoa thi năm Kỷ Sửu niên hiệu Quang Thuận thứ 10 (1469) đến khoa thi năm Kỷ Mùi niên hiệu Hoằng Định thứ 20 (1619), làng Yên Ninh có tới 10 người đỗ đại khoa, trong đó có Tiến sĩ Nguyễn Nghĩa Lập.

Đồng Ngọc Dưỡng