Một trấn đấu vật nam tại sới vật làng Thân.

Làng Thân xưa, nay thuộc các khu phố: Thân Bình, Thân Phú và Thanh Tân. Mỗi năm một lần, hội làng được mở vào ngày 12 tháng Giêng tại đình Thân. Bên cạnh những nghi lễ tâm linh, thi đấu vật truyền thống được xem là điểm nhấn tạo sức hút hơn cả. Nét hay ở hội vật là thường quy tụ được nhiều đô vật giỏi gồm cả nam, nữ trong và ngoài tỉnh tham dự. Không phân biệt xa, gần, cao, thấp, nặng, nhẹ mà chỉ yêu cầu các đô ra sới phải có kỹ thuật vật, thể lực, ý chí, đạo đức, tác phong tốt, chấp hành nội quy của ban tổ chức. Sới vật ở đây được thiết kế nằm trên đảo nổi hồ nước trước cửa đình Thân.

Người dân quanh vùng quan niệm rằng, chơi hội làng Thân không có vật là không vui. Theo ông Vũ Văn Vân, Tổ trưởng khu phố Thân Bình, những năm 60 - 70 của thế kỷ trước, tuy đất nước chiến tranh nhưng phong trào vật ở làng Thân vẫn phát triển mạnh mẽ. Những năm 90 của thế kỷ XX, làng Thân mời cả huấn luyện viên môn vật Hoàng Sĩ Còn (Trung tâm Huấn luyện và Thi đấu TDTT tỉnh) về tập huấn cho các đô vật của làng. Càng về sau quy mô hội vật càng được mở rộng và thu hút nhiều đô vật giỏi về tranh dự. Sới vật làng Thân đã vượt ra khỏi lũy trẻ làng để vươn tới khu vực. Làng Thân xưa sở hữu nhiều đô vật kỹ thuật cao, từng thi đấu giành giải thưởng như: Lại Văn Trường, Nguyễn Văn Thu, Thân Văn Càng, Nguyễn Thế Chồi... Tiếc rằng nay làng không còn những đô vật có trình độ như thế. Dù trong vùng có nhiều sới vật như: Khám Lạng, Phương Sơn (Lục Nam), Đại Lâm (Lạng Giang) hay Lão Hộ (Yên Dũng) thì sới vật làng Thân được đánh giá là bài bản và đông vui hơn cả. Năm 2005, lần đầu tiên giải vật của tỉnh được tổ chức tại làng Thân.

Chứng kiến tận mắt hội vật làng Thân mới cảm nhận được sự sôi động, sức nóng trên sới lẫn xung quanh khán đài. Sau phần tế lễ trong đình làng mới đến phần khai mạc giải vật và bao giờ cũng có 2 đô thực hiện keo vật thờ với những động tác se đài đẹp mắt, chuẩn mực. Tiếng trống nổi lên, khán giả ngồi chật cứng xung quanh hồ cổ vũ, các đô vật muốn thử sức đăng ký tham gia với ban tổ chức. Do là giải mở nên tất cả những ai muốn thử tài đều được Ban tổ chức chấp nhận. Luật chơi khá đơn giản, các đô vật sẽ phải thực hiện các bước như: Se đài, chào đài, vật lèo, nếu vật lèo thắng thì sẽ đủ điều kiện được quyền đấu những vòng sau. Việc xác định thắng, thua hầu như chỉ căn cứ vào chuyện đô vật có “túc ly địa” (hai chân nhấc khỏi mặt đất) hay “lấm lưng trắng bụng” (lưng chạm đất, bụng ngửa lên trời). 

Những năm gần đây, ban tổ chức duy trì trao giải Nhất là 5 triệu đồng, Nhì 3 triệu đồng ở cả nam và nữ thuộc nhiều nội dung, có năm tổng giá trị giải thưởng lên đến gần 50 triệu đồng, đó là chưa kể khán giả, du khách thập phương khi xem thấy vật hay, đẹp còn thưởng cho các đô hàng triệu đồng. Giải thưởng lớn, cộng thêm nhiều khán giả nên ngoài các đô vật của Bắc Giang, sới vật làng Thân luôn có nhiều anh tài từ Hải Phòng, Hà Nội, Bắc Ninh, Thái Nguyên, Hải Dương về tranh giải. Trong số đó có cả những kiện tướng quốc gia đang thi đấu chuyên nghiệp của các tỉnh, ngành trong cả nước.

Các đô thi đấu hăng say, cống hiến cho người xem những đòn thế, miếng đánh đẹp mắt, lời bình luận viên hài hước, tiếng trống, tiếng vỗ tay reo hò của cổ động viên càng làm cho không khí lễ hội vật thêm sôi động. Nhiều miếng đánh sở trường được các đô sử dụng như: Bốc vanh, bốc tay trong, bốc tay ngoài, bốc đâm đuốc, vét, ngóc, sang sau, quấn quật, di chuyển, cài tay, đánh ngã... Song cũng tuyệt đối cấm các đô sử dụng miếng đánh hiểm như móc mang, quàng cổ, đánh bộ hạ và luôn yêu cầu các đô thi đấu trong sáng, trung thực. Bí thư Đảng ủy thị trấn Đồi Ngô Vũ Ngọc Pha cũng là người làng Thân từng chứng kiến nhiều trận đấu vật căng thẳng và quyết liệt nhớ lại: Năm trước có trận đấu suốt từ đầu giờ chiều đến sẩm tối chưa phân cao thấp, ban tổ chức phải thắp điện để trận đấu tiếp tục, đương nhiên những trận hay như vậy khán giả ở lại đông nghịt và theo dõi đến khi nào kết thúc mới chịu ra về.

Nguyễn Hưởng