"Bắt mạch" thời tiết

Đêm đã khuya. Đồng hồ điểm 22 giờ nhưng căn phòng làm việc của chị Bùi Thị Thu Hiền, Giám đốc Đài Khí tượng Thủy văn tỉnh Bắc Giang vẫn sáng đèn. Những ngày qua, nhiều đợt mưa lớn xối xả kết hợp với lũ từ thượng nguồn dồn về khiến nước các sông trên địa bàn tỉnh dâng cao, gây ngập úng một số nơi. Trên màn hình, hàng loạt thông số kỹ thuật như nhiệt độ, áp suất, mực nước, lượng mưa từ khắp các trạm gửi về. Tất cả được xử lý liên tục để đưa ra bản tin dự báo thời tiết chính xác, kịp thời.

Cán bộ, nhân viên Đài Khí tượng Thủy văn tỉnh tập trung theo dõi diễn biến thời tiết.

31 năm gắn bó với nghề, trong đó có 10 năm làm công tác quan trắc đo đạc, phần lớn thời gian còn lại làm dự báo, chị Hiền đã trải qua đủ những cung bậc cảm xúc của ca trực trong điều kiện thời tiết mưa bão, những đêm mất ngủ, những áp lực khi phải đưa ra cảnh báo trong vòng vài phút. “Dự báo không chỉ là công việc kỹ thuật mà còn là trách nhiệm nghề nghiệp. Mỗi bản tin chúng tôi phát đi có thể giúp hàng nghìn người dân tránh thiệt hại do thiên tai, bảo vệ tính mạng, mùa màng, tài sản”, chị Hiền thông tin.

Không có khái niệm lễ, Tết, ngày hay đêm với những người làm dự báo. Khi thời tiết diễn biến phức tạp, toàn hệ thống khí tượng thủy văn bước vào trạng thái “báo động đỏ” - họ làm việc liên tục, không ngừng nghỉ. Ví như đợt cao điểm ảnh hưởng của bão số 3 năm 2024, từ tháng 9 đến tháng 10, Đài Khí tượng Thủy văn tỉnh đã phát đi hàng nghìn bản tin dự báo, cảnh báo các tình huống thiên tai. Còn đợt mưa, lũ từ ngày 21 đến 24/6 năm nay, đơn vị cũng kịp thời phát đi hàng chục bản tin thời tiết quan trọng.

Đài Khí tượng Thủy văn tỉnh được thành lập năm 1960, trực thuộc Đài Khí tượng Thủy văn khu vực Bắc Bộ, với 32 cán bộ, nhân viên, trong đó có 13 người là nữ. Trung bình, mỗi trạm được bố trí 2-3 người nhưng họ đang gánh vác nhiệm vụ không nhỏ: Thu thập, xử lý và truyền tải chính xác các số liệu thủy văn, khí tượng tại địa phương về đơn vị trung tâm.

Những người làm công tác khí tượng thủy văn được ví như "cánh chim báo bão" giữa đất trời. Họ quan sát, theo dõi từng biến động của thời tiết, phát hiện những dấu hiệu bất thường dù nhỏ nhất để kịp thời đưa ra những cảnh báo chính xác, phục vụ công tác phòng tránh thiên tai.

Để đưa ra những con số dự báo tin cậy, mỗi quan trắc viên sử dụng linh hoạt nhiều phương pháp từ cảm quan cá nhân, thiết bị thủ công, bán tự động đến hoàn toàn tự động… tùy theo yếu tố cần đo. Công việc đòi hỏi sự tỉ mỉ - chỉ cần rời mắt một chút là dữ liệu có thể sai lệch. Vì thế, một khi đã vào ca là hầu như không thể rời trạm, trừ khi có người đổi ca giúp.

Mỗi ca làm việc kéo dài 24 giờ, quan trắc viên phải "đi ốp" (cách gọi riêng trong ngành mỗi khi đi đo đạc quan trắc) trung bình 8 lần nhưng những lúc thời tiết biến động, cường độ công việc có thể tăng gấp nhiều lần. Trong mùa mưa bão, mọi hoạt động tại trạm càng trở nên khẩn trương. Các cán bộ, nhân viên gần như không rời mắt khỏi màn hình máy tính, ra đa. Mỗi bản tin phát đi là một lần những nhân viên khí tượng thủy văn gánh trên vai áp lực nặng nề. Đặc biệt với các bản tin cảnh báo thời tiết nguy hiểm, bởi mỗi sai lệch số liệu có thể gây hậu quả nghiêm trọng. Vì thế những lúc thiên tai dồn dập, công việc càng trở nên căng thẳng gấp bội.

Vượt gió thắng mưa, gắn bó với nghề

Nghề quan trắc, nhìn bên ngoài tưởng là đo gió, đo mưa nhẹ nhàng nhưng càng làm càng thấm nỗi nhọc nhằn. Nắng cũng như mưa, đêm hay ngày, họ vẫn phải đối mặt với mưa giông, sấm chớp, gió giật và cả những nguy hiểm, rủi ro khi làm việc ban đêm… Vì thế, không có tình yêu nghề thì khó mà bám trụ lâu dài.

Nhân viên khí tượng đọc nhiệt độ không khí bằng nhiệt kế tại vườn khí tượng.

Như anh Lê Văn Thiết, sinh năm 1983, quê ở Thạch Thất (Hà Nội) có 18 năm gắn bó với nghề. Từ một cử nhân Trường Cao đẳng Tài nguyên và Môi trường, anh chọn Bắc Giang lập nghiệp, xây dựng gia đình. Biết bao nhiêu kỷ niệm buồn vui trong nghề, có lần bị người dân hiểu nhầm là “người khả nghi” vì ra bờ sông giữa đêm; cũng có lúc giật mình vì đối tượng nghiện hút bỏ chạy khi thấy bóng anh cùng ánh đèn đo nước lấp lóa đang lại gần. Trực tại Trạm Thủy văn Phủ Lạng Thương (phường Thọ Xương, thành phố Bắc Giang), anh Lê Văn Thiết đều đặn vài tiếng lại ra sông Thương đo mực nước. 6 giờ sáng ngày 24/6, mực nước ghi nhận là 4,76m - trên mức báo động số 1. Nhìn dòng nước đỏ ngầu cuộn chảy, bầu trời u ám, anh biết mình không được phép chủ quan.

So với công việc thủy văn, lĩnh vực khí tượng còn khắc nghiệt hơn, nhất là với phụ nữ. Chị Đinh Thị Mai Thương, sinh năm 1987, cán bộ Đài Khí tượng Thủy văn tỉnh vẫn nhớ như in những ngày đầu công tác tại Trạm Khí tượng Tiên Yên (Quảng Ninh), hơn 10 năm trước. "Khi ấy, hầu hết thiết bị còn thủ công, điều kiện làm việc thiếu thốn. Tôi vừa mới ra trường, chưa có gia đình nên mọi thứ đều bỡ ngỡ. Nhiều đêm đang ôm thùng giáng thủy để đo mưa ngoài trời (thùng làm bằng inox) thì tiếng sấm, sét xé toạc màn đêm, tim như thắt lại vì sợ. Nhưng rồi cũng vượt qua, bây giờ thì gắn bó luôn với nghề, với từng cơn mưa, từng đợt nắng, với ra đa và thiết bị đo”, chị mỉm cười chia sẻ.

Không ai vào nghề mà không trải qua nỗi vất vả. Ở nhiều trạm khí tượng, thủy văn khu vực miền núi huyện Sơn Động, Lục Ngạn hay xã Hương Sơn (Lạng Giang), cơ sở vật chất còn thiếu thốn, thậm chí không có nước sinh hoạt. Nhưng có một điểm chung là ai đã bước chân vào nghề thì ít người bỏ cuộc. Dẫu vất vả, họ vẫn lặng thầm, cần mẫn bởi đã trót yêu công việc gắn với trời đất, sông nước - nơi không cho phép những người làm nghề sai sót, dù chỉ là một lần. Hiện nay, ngành khí tượng thủy văn đã có nhiều tiến bộ nhưng vẫn cần được quan tâm, đầu tư hơn nữa về cơ sở vật chất, thiết bị để bắt kịp yêu cầu ngày càng cao của xã hội, sự biến động của các hình thái thời tiết.

Giữa bối cảnh biến đổi khí hậu diễn biến ngày càng cực đoan, công nghệ đóng vai trò quan trọng hơn bao giờ hết trong ngành khí tượng thủy văn. Các cán bộ Đài hiện nay không chỉ làm việc với thiết bị đo lường mà còn phải không ngừng học tập, nghiên cứu bắt nhịp với sự phát triển, thông thạo các phần mềm mô phỏng, khai thác phân tích số liệu thời tiết từ châu Âu, Hoa Kỳ, Nhật Bản… “Công nghệ hỗ trợ đắc lực nhưng con người vẫn là yếu tố cốt lõi. Không có kinh nghiệm thực tế, không biết tra cứu lịch sử mưa lũ để so sánh, không có trực giác và kỹ năng thì không thể dự báo chính xác được”, chị Hiền khẳng định.

Đằng sau mỗi sự kiện lớn của tỉnh, mỗi cuộc họp, lễ hội hay sản xuất vụ mùa, người làm khí tượng lại được hỏi “trời có mưa không?”, “gió thế nào?”... Áp lực đôi khi đến từ một câu hỏi tưởng chừng đơn giản ấy nhưng họ luôn nỗ lực trả lời chính xác nhất, vì hiểu rằng, sai một dự báo có thể kéo theo hệ lụy khôn lường. Họ là những người đứng sau bản tin thời tiết hằng ngày, là điểm tựa vững chắc cho cộng đồng trước những tình huống thiên tai bất thường. Bởi thế khi trời mưa bão hay gió nổi, ở đâu đó vẫn thấy bóng dáng họ không quản ngại vất vả, đêm tối, cần mẫn đo đếm từng con số, lặng thầm góp sức bảo vệ cuộc sống của hàng triệu con người.

Chủ động phòng, chống dịch bệnh mùa mưa bão

BẮC GIANG - Mùa mưa bão, các loại bệnh truyền nhiễm nguy hiểm có nguy cơ bùng phát, ảnh hưởng đến sức khỏe của cộng đồng. Cùng với nỗ lực phòng, chống dịch bệnh của cơ quan chức năng, người dân cần nâng cao nhận thức, chủ động thực hiện các biện pháp phòng, chống.

Đẩy nhanh tiến độ khắc phục sự cố, bảo đảm an toàn hệ thống đê trong mùa mưa bão

BẮC GIANG - Sáng 11/6, đồng chí Nguyễn Việt Oanh, Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Giang kiểm tra một số công trình trọng điểm và tuyến đê quan trọng trên địa bàn huyện Hiệp Hòa và thành phố Bắc Giang. Cùng đi có đại diện lãnh đạo một số sở, ngành, địa phương. 

Mưa bão, lốc xoáy khiến hơn 20 người chết ở Mỹ

Mưa bão và lốc xoáy đi qua bang Missouri và Kentucky, tàn phá các khu dân cư và khiến ít nhất 23 người chết, hàng trăm nghìn người mất điện.

Thành phố Bắc Giang: Cắt tỉa hơn 1 nghìn cây xanh trước mùa mưa bão

BẮC GIANG - Trước mùa mưa bão năm nay, thành phố Bắc Giang cắt tỉa hơn 1,3 nghìn cây xanh nhằm phòng tránh và giảm thiểu thiệt hại do cây gãy đổ. Thời gian thực hiện đến ngày 10/5/2025.