Bà Ngô Thị L, xã Tân Dĩnh (Lạng Giang) cho bà Nguyễn Thị H cùng xã vay gần 100 triệu đồng đã nhiều năm nhưng đến nay chưa đòi được gốc và lãi.

Mất cả chì lẫn chài

Khác với vay tiền qua ngân hàng, hoạt động TDĐ là hình thức giao dịch dân sự, cho vay nặng lãi. Người vay không cần thế chấp tài sản, thủ tục đơn giản, nhanh chóng. Thời gian qua, hoạt động này nở rộ, người đi vay dùng đủ chiêu trò dụ dỗ, còn người cho vay lén lút mang tiền tích lũy của gia đình, thậm chí huy động thêm từ người thân để cho vay hưởng lãi suất rất cao. Người ít cũng chục triệu đồng, nhiều lên tới hàng chục tỷ đồng. Sau khi vay, nhiều trường hợp không trả được nợ một phần do kinh doanh gặp rủi ro, mặt khác bởi một số người không có công ăn việc làm lại tiêu pha "vung tay quá trán", lao vào cờ bạc. Vì lý do này, cả bên đi vay và cho vay đều lâm vào cảnh vỡ nợ.

Gia đình bà Nguyễn Thị S, xã Tân Dĩnh (Lạng Giang) là một ví dụ. Cách đây khoảng ba năm, bà S vay 2 tỷ đồng của hơn 20 người thân, bà con lối xóm gửi cho con trai kinh doanh tại Hà Nội. Lãi suất 2,5%/tháng, có chỗ 2 nghìn đồng/1 triệu đồng/ngày, tương đương 6%/tháng, 72%/năm. Thế nhưng chỉ được một năm, con trai gặp rủi ro rồi vỡ nợ, bà đành ngậm ngùi gán mảnh đất và căn nhà đang ở cho chủ mới. Tuy nhiên, vì số tiền nợ quá lớn nên nhiều hộ kiện bà ra tòa. 

Là một trong những nạn nhân của vụ việc trên, bà Nguyễn Thị K gần 80 tuổi, xã Tân Dĩnh rơm rớm nước mắt kể: “Vợ chồng tôi làm ruộng, tích cóp được ít tiền dưỡng già. Nghĩ tiền để trong nhà không yên tâm, định đi gửi ngân hàng thì bà S hỏi vay và hứa trả lãi cao nên tôi dốc toàn bộ 160 triệu đồng cho vay. Ai ngờ chỉ sau một tháng trả lãi lần đầu, nhà bà S vỡ nợ không còn gì chi trả trong khi chồng tôi đang bị bệnh khiến gia đình chồng chất khó khăn”.

Tình trạng trên còn xảy ra ở huyện Tân Yên. Theo Công an thị trấn Cao Thượng, mấy năm gần đây, trên địa bàn có hàng chục trường hợp bị mất cả gốc lẫn lãi do tham gia hoạt động TDĐ. Người vay tiền bị vỡ nợ (thậm chí đã tự vẫn) nên dù có bị kiện ra tòa cũng không còn bất cứ tài sản gì đáng giá để hoàn trả. 

Anh Đặng Trần C, một trong những người bị mất trắng hơn 200 triệu đồng, nói: "Ba năm trước đây, ông Triệu Đức Th, thị trấn Cao Thượng nhiều lần sang nhà tôi hỏi vay tiền và hứa trả lãi suất cao. Nghĩ tiền để trong nhà chẳng sinh sôi thêm, cho vay lại được hưởng lãi cao hơn ngân hàng nên tôi mang toàn bộ số tiền tiết kiệm và tiền vay đối với học sinh, sinh viên của hai con chưa đến kỳ trả nợ ngân hàng cho ông Th vay. Nào ngờ, ông Th chỉ trả lãi được thời gian ngắn sau đó tuyên bố vỡ nợ. Từ đó đến nay, vợ chồng tôi phải nai lưng kiếm tiền trả nợ, rơi vào cảnh túng thiếu". Được biết, anh C chỉ là một trong nhiều người bị ông Th "xù" nợ.

Tại TP Bắc Giang và các huyện Việt Yên, Yên Dũng, Hiệp Hòa... cũng có nhiều trường hợp bị vỡ nợ do cho vay TDĐ. Người mất tài sản, người phải bán nhà trả nợ, rời quê đi nơi khác. Có trường hợp bị chủ nợ thúc ép, đe dọa liên tục. Tham gia vào vòng xoáy TDĐ còn có cả một số cán bộ ngân hàng, không ít trường hợp mất khả năng trả nợ, bị truy tố trước pháp luật.

Những chiêu trò lừa đảo

Ông Nguyễn Văn Oánh, Phó Giám đốc Ngân hàng Nhà nước tỉnh cho rằng, hoạt động TDĐ diễn ra thời gian qua là do nhiều người dân thiếu hiểu biết, nhẹ dạ, hám lợi nên bị dụ dỗ. Người đi vay chủ yếu khó khăn về tài chính, không chứng minh được thu nhập và không có tài sản thế chấp nên khó tiếp cận với vốn ngân hàng. Ngoài ra, ở nhiều vùng quê, một số người già đi lại khó khăn, ngại đến ngân hàng làm thủ tục gửi tiền và rút lãi hằng tháng trong khi các đối tượng vay TDĐ trả lãi rất cao, mang tiền lãi đến tận nhà nên nạn nhân dễ dàng tin tưởng.

Theo cơ quan công an, hoạt động TDĐ đang diễn biến phức tạp, không chỉ người dân mà nhiều chủ cửa hàng cầm đồ cũng lén lút tham gia. Một lãnh đạo Công an TP Bắc Giang cho biết, TP có khoảng 100 trường hợp thực hiện hoạt động TDĐ. Để lách luật, các cá nhân, tổ chức cho vay sử dụng nhiều chiêu trò tinh vi. Họ viết giấy vay nợ thành nhiều tờ riêng biệt, không ghi thành sổ và không ghi lãi suất mà tự thỏa thuận miệng để đối phó khi bị kiểm tra. 

Mặt khác, hiện cơ quan công an chỉ xử lý được những trường hợp cho vay nặng lãi khi có hành vi liên quan đến bắt giữ người trái pháp luật, cố ý gây thương tích, người vay tiền có dấu hiệu bỏ trốn. Hoặc chỉ chứng minh được hành vi phạm tội khi người cho vay mức lãi suất cao hơn lãi suất cao nhất mà pháp luật quy định từ 5 lần trở lên và chuyên sống bằng nghề này.

Để ngăn ngừa và giảm thiểu tình trạng TDĐ, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam - Chi nhánh tỉnh Bắc Giang đang tập trung chỉ đạo các tổ chức tín dụng tăng cường huy động nguồn tiền nhàn rỗi trong dân, mở rộng, đáp ứng các nhu cầu vay vốn của người dân và doanh nghiệp, nhất là ở khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa. Đồng thời cải tiến quy trình thủ tục cho vay thuận lợi, nhanh gọn, rà soát, giảm chi phí không cần thiết kết hợp nâng cao hiệu quả hoạt động để có thể giảm lãi suất cho vay. Cùng đó, tăng cường thanh tra, giám sát, kịp thời phát hiện, xử lý nghiêm cán bộ tín dụng cấu kết cho vay nặng lãi.

Trước thực trạng hoạt động TDĐ diễn biến phức tạp tại TP Bắc Giang, Đại tá Nguyễn Hồng Sơn, Trưởng Công an TP cho biết: “Tháng 6 vừa qua, đơn vị đã khởi tố một vụ án tại phường Ngô Quyền do chủ nợ thuê người ném chất bẩn, đe dọa người thân của người vay chưa trả được tiền. Mới đây, Công an TP xây dựng kế hoạch phòng ngừa, đấu tranh với tội phạm liên quan đến TDĐ, trong đó tập trung chỉ đạo công an các xã, phường, lực lượng cảnh sát khu vực bám sát địa bàn". Cùng với các biện pháp trên, người dân cần nâng cao cảnh giác, chỉ gửi tiền ở những tổ chức tín dụng được phép hoạt động hợp pháp.

Nhóm PV