Luật quy định rõ việc mua và sử dụng tài sản công. Ảnh minh họa.

Luật Quản lý, sử dụng TSC tạo lập những nguyên tắc chung nhất, sửa đổi những quy định không còn phù hợp với thực tế, đáp ứng yêu cầu trong tình hình mới. Luật quy định các cơ chế cụ thể về quản lý, sử dụng tiết kiệm, có hiệu quả TSC, phòng ngừa tham nhũng, thất thoát, lãng phí, từng bước chuyên môn hóa, chuyên nghiệp hóa công tác quản lý TSC, phát triển dịch vụ TSC theo cơ chế thị trường trên cơ sở bảo đảm quyền sở hữu toàn dân về tài sản.

Phạm vi điều chỉnh của Luật được mở rộng hơn. Luật Quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước năm 2008 chỉ điều chỉnh chế độ quản lý, sử dụng loại tài sản này ở khu vực hành chính sự nghiệp. Tuy nhiên, Luật mới điều chỉnh tới tất cả các loại TSC theo quy định của Điều 53 Hiến pháp 2013. Cụ thể như đất đai, tài nguyên nước, khoáng sản, nguồn lợi ở vùng biển, vùng trời, tài nguyên thiên nhiên khác và các tài sản do Nhà nước đầu tư, quản lý. Đó là TSC thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý.

Cùng với việc xác định vai trò của TSC là để phục vụ cho công tác quản lý của Nhà nước và cung cấp các dịch vụ công cho xã hội, Luật mới có hiệu lực từ ngày 1-1-2018 coi TSC là nguồn lực quan trọng để phát triển KT-XH. Từ đó quy định các hình thức, phương thức khai thác nguồn lực tài chính từ loại tài sản này, bao gồm: Giao quyền sử dụng, cấp quyền khai thác, cho thuê, chuyển nhượng quyền khai thác, quyền sử dụng tài sản; góp vốn, liên doanh, liên kết; sử dụng tài sản để thanh toán các nghĩa vụ của Nhà nước; bán, thanh lý và các hình thức khác theo quy định của pháp luật. Luật đã bổ sung quy định về giám sát của cộng đồng trong quản lý, sử dụng TSC để bảo đảm việc sử dụng, khai thác tài sản đúng mục đích, tiết kiệm, hiệu quả, công khai, minh bạch. Việc giám sát cộng đồng do MTTQ các cấp chủ trì thực hiện.

Luật cũng quy định cụ thể hơn về việc xử lý vi phạm pháp luật về TSC, đặc biệt là trách nhiệm của người đứng đầu khi để xảy ra vi phạm. Theo đó, người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị có trách nhiệm giải trình và phải chịu trách nhiệm hoặc liên đới chịu trách nhiệm nếu để xảy ra vi phạm pháp luật về quản lý, sử dụng TSC tại cơ quan, tổ chức, đơn vị mình; tùy theo tính chất, mức độ vi phạm bị xử lý kỷ luật hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật.

Cơ quan, tổ chức, đơn vị, doanh nghiệp được giao TSC có trách nhiệm thực hiện nghiêm quy định về chế độ quản lý, sử dụng bao gồm nguyên tắc quản lý, sử dụng, đề cao trách nhiệm người đứng đầu trong quản lý, sử dụng, bảo đảm sự minh bạch thông qua việc công khai TSC được giao. Việc công khai TSC phải được thực hiện đầy đủ, kịp thời, chính xác với các nội dung công khai từ văn bản quy phạm pháp luật, tiêu chuẩn, định mức; tình hình đầu tư xây dựng, mua sắm, giao, thuê, sử dụng; tình hình khai thác nguồn lực tài chính từ tài sản... Quy định rõ thẩm quyền ban hành tiêu chuẩn, định mức đối với xe ô tô công; trách nhiệm tuân thủ, giám sát, kiểm tra việc tuân thủ tiêu chuẩn, định mức sử dụng TSC trong toàn bộ quy trình đầu tư xây dựng, mua sắm, sử dụng, khai thác, xử lý tài sản. Luật cũng bổ sung một số hình thức mới trong đầu tư xây dựng, mua sắm, sử dụng, xử lý TSC như: Mua sắm tập trung; đầu tư xây dựng trụ sở làm việc, cơ sở hoạt động sự nghiệp theo hình thức hợp tác công-tư, khoán kinh phí sử dụng tài sản công; huy động vốn để xây dựng, mua sắm tài sản tại đơn vị sự nghiệp công lập. 

Đối với TSC là kết cấu hạ tầng được quy định rõ hơn. Tất cả các tài sản kết cấu hạ tầng đều phải được giao cho đối tượng cụ thể quản lý để xác định chủ thể chịu trách nhiệm. Mọi tài sản kết cấu hạ tầng phải được bảo trì theo quy định nhằm duy trì tình trạng kỹ thuật và an toàn khi sử dụng. Quy định các phương thức khai thác tài sản kết cấu hạ tầng; chế độ quản lý, sử dụng đối với tài sản kết cấu hạ tầng. Đối với TSC do Nhà nước giao cho doanh nghiệp quản lý được quy định cụ thể gồm hai loại: Tài sản do Nhà nước giao cho doanh nghiệp quản lý đã tính thành phần vốn Nhà nước tại doanh nghiệp và tài sản do Nhà nước giao cho doanh nghiệp quản lý không tính thành phần vốn Nhà nước tại doanh nghiệp. Mỗi loại có chế độ quản lý, sử dụng riêng để làm rõ quyền, trách nhiệm của các cơ quan liên quan, tránh sử dụng lãng phí, thất thoát tài sản, cũng như có cơ chế để quản lý, sử dụng, phát triển nhóm tài sản này.

Hiện các văn bản hướng dẫn chi tiết Luật Quản lý, sử dụng TSC đã được ban hành, kịp thời đưa Luật vào cuộc sống.

Hoàng Văn Lợi