Khai thác đất trái phép tại xã Lão Hộ (Yên Dũng).

Phát sinh nhiều vi phạm

Để có đất san lấp, đắp nền công trình và đất sét làm vật liệu xây dựng, năm 2012, UBND tỉnh phê duyệt quy hoạch vùng nguyên liệu làm căn cứ cấp phép cho các tổ chức, cá nhân khai thác. Tuy nhiên, nhiều đối tượng vẫn khai thác trái phép tràn lan loại khoáng sản này. Đó là chưa kể có cả một số tổ chức, cá nhân được cấp phép nhưng vẫn khai thác ngoài ranh giới, vượt độ sâu cho phép.

Cuối tháng 7 vừa qua, tại Núi Thon, thôn Nhẫm Chợ, xã Trung Sơn (Việt Yên), ngay phía sau trụ sở UBND xã có một số ô tô, máy múc liên tục ra vào khai thác đất đồi, đất sét vận chuyển đi tiêu thụ. Địa điểm bị đào nham nhở có diện tích chừng 50 m2, sâu khoảng 1,5 m so với mặt bằng hiện trạng. Qua kiểm tra, cán bộ Sở TN&MT cho biết, phần đất bị đánh cắp là đất sỏi và đất sét vàng có thể làm nguyên liệu sản xuất, gạch ngói. 

Ông Đỗ Văn Công, Chủ tịch UBND xã cho biết, tại khu vực này, UBND xã đã lập hồ sơ đề nghị UBND huyện xem xét, trình cấp có thẩm quyền cho san gạt mặt bằng để xây dựng sân thể thao theo chương trình xây dựng nông thôn mới nhưng chưa được phê duyệt. Lợi dụng ngày nghỉ, một số đối tượng đã khai thác trộm đất, xã rất khó phát hiện. Tại thôn Tân Sơn cùng xã cũng xảy ra hoạt động khai thác đất SLMB trái phép kéo dài hơn một tháng nhưng chưa được chính quyền sở tại ngăn chặn kịp thời. 

Tình trạng trên cũng xảy ra tại một số xã: Huyền Sơn, Cẩm Lý, Thanh Lâm, Đông Hưng…(Lục Nam). Đại diện lãnh đạo Phòng TN&MT huyện cho biết, từ đầu năm đến nay, lực lượng chức năng đã xử phạt hơn 50 trường hợp khai thác đất đồi trái phép. Gần đây nhất, trong tháng 5, Công ty TNHH Phát triển Kinh tế Việt Pháp (Hà Nam) và Công ty TNHH Vận tải Hoàng Cơ (Lục Nam) đã huy động ô tô, máy múc lấy đất trái phép tại khu đất lâm nghiệp của một số hộ ở thôn Hố Trúc, xã Cẩm Lý với khối lượng gần 50 nghìn m3. Mỗi doanh nghiệp bị xử phạt 70 triệu đồng và truy thu thuế, phí theo quy định. 

Tại huyện Yên Dũng, nhiều ngọn núi nằm ngay cạnh đường giao thông đoạn qua các thôn Hàm Long, Bình An, xã Tiền Phong, khu vực mỏ Đầu Trâu, xã Yên Lư và một số khu đồi ở xã Lão Hộ cũng bị đào nham nhở. Không chỉ đánh cắp đất đồi, một số tổ chức, cá nhân còn lợi dụng giấy phép cải tạo ao hồ, huy động ô tô, máy múc đào ao, lấy đất sét vượt độ sâu, diện tích cho phép khiến ao hồ tan hoang ở xã Việt Tiến (Việt Yên) và xã Đông Lỗ (Hiệp Hòa), từ đó trục lợi hàng trăm triệu đồng.

Phê bình người đứng đầu 

Theo Sở TN&MT, từ đầu năm đến nay, toàn tỉnh có gần 120 trường hợp khai thác đất trái phép bị xử phạt vi phạm hành chính, tổng số tiền khoảng 1 tỷ đồng, tập trung ở huyện Lục Nam, Hiệp Hòa, Việt Yên, Yên Dũng và Lục Ngạn. Những hành vi vi phạm đã làm phá vỡ cảnh quan thiên nhiên, khiến đồi núi ở một số nơi bị sạt trượt nghiêm trọng, thất thoát tài nguyên khoáng sản, thuế, phí, tiền cấp quyền khai thác. Nhiều tuyến đường giao thông bị xuống cấp, môi trường bị ô nhiễm. 

Dẫn đến tình trạng trên là do hoạt động này thu lợi cao nên các đối tượng bất chấp pháp luật, dùng mọi mánh khóe để trục lợi. Mỗi xe đất 10 m3, đối tượng vi phạm thu lợi 500 nghìn đồng lại trốn được các loại thuế, phí. Đáng lo ngại hơn, chính quyền cơ sở và kể cả cơ quan quản lý Nhà nước ở một số nơi có biểu hiện “làm ngơ”, bao che và chưa kịp thời ngăn chặn, xử lý nghiêm sai phạm. Việc xử phạt chưa gắn với công tác hậu kiểm nên nhiều đối tượng “nhờn” luật, nộp phạt xong lại tái phạm. Trên thực tế, hoạt động khai thác đất trái phép dù diễn ra ban ngày hay ban đêm, ngày làm việc hay ngày nghỉ đều khó che giấu, nếu lực lượng chức năng xử lý quyết liệt thì hoàn  toàn có thể ngăn chặn được.  

Để quản lý tài nguyên đất, tránh thất thu ngân sách, mới đây, UBND tỉnh có văn bản chỉ đạo tăng cường kiểm tra, xử lý vi phạm trong lĩnh vực này. UBND tỉnh yêu cầu Giám đốc Sở TN&MT, Chủ tịch UBND các huyện Hiệp Hòa, Việt Yên, Yên Dũng nghiêm túc rút kinh nghiệm, chấn chỉnh ngay công tác quản lý đất SLMB, đất sét; phê bình Trưởng Phòng TN&MT các huyện nêu trên và các xã đã để xảy ra vi phạm. UBND tỉnh yêu cầu lãnh đạo Sở TN&MT phải chịu trách nhiệm kiểm tra, đôn đốc các tổ chức, cá nhân chấp hành đúng các quy định khai thác đất, cải tạo ao hồ theo đúng giấy phép, đồng thời tham mưu với Chủ tịch UBND tỉnh, kiểm điểm, phê bình Chủ tịch UBND các địa phương không chấp hành nghiêm việc kiểm tra, phát hiện, xử lý sai phạm.

Thực hiện sự chỉ đạo trên, ông Nguyễn Văn Tuyến, Phó Giám đốc Sở TN&MT cho biết, hiện nay Sở đã cử một số đoàn công tác phối hợp với các huyện, TP kiểm tra theo kế hoạch và đột xuất hoạt động khai thác đất đồi, đất sét. Trường hợp được cấp phép mà khai thác vượt độ sâu, diện tích, Sở tham mưu UBND tỉnh xử phạt “mạnh tay” và kiên quyết thu hồi giấy phép đối với trường hợp cố tình vi phạm. Điểm mới là Sở đề nghị các huyện báo cáo kết quả hoạt động khai thác đất của của các tổ chức, cá nhân ngay sau khi giấy phép hết hạn 5 ngày, tránh tình trạng lợi dụng đánh cắp tài nguyên. 

Cùng với các giải pháp trên, theo đại diện lãnh đạo UBND huyện Việt Yên, trước vi phạm xảy ra ở xã Trung Sơn, huyện sẽ kiểm điểm trách nhiệm Chủ tịch UBND xã và yêu cầu Phòng TN&MT, lực lượng công an tăng cường kiểm tra để xử lý nghiêm vi phạm. UBND huyện Lục Nam, Yên Dũng quy trách nhiệm cho người đứng đầu cấp xã nếu để thất thoát tài nguyên mà không sớm phát hiện, ngăn chặn.

Linh Linh