Trên Báo Bắc Giang số ra ngày 24-7, Bảo hiểm Xã hội tỉnh Bắc Giang đã thông báo các đơn vị nợ BHXH. Số nợ lớn nhất, thời gian dài nhất là Công ty TNHH MTV Cơ khí Hóa chất Hà Bắc với số nợ hơn 7,3 tỷ đồng trong thời gian 48 tháng. Đứng thứ hai là Công ty TNHH FINE LAND APPAREL VN nợ hơn 6,5 tỷ đồng, thời gian 16 tháng. 9 doanh nghiệp khác có số nợ ít thì hơn 100 triệu đồng, nhiều gần 5 tỷ đồng trong thời gian từ vài tháng đến gần 4 năm.

Có thể thấy tình trạng nợ BHXH kéo dài của nhiều doanh nghiệp đang ở mức báo động, không những hệ lụy trực tiếp đến người lao động mà còn gây rất nhiều phiền toái cho cơ quan BHXH, các cơ quan quản lý lao động, kể cả gây bức xúc trong dư luận do chế tài xử lý nợ đọng BHXH chưa đủ mạnh để giải quyết dứt điểm các doanh nghiệp nợ BHXH khiến người lao động khi chuyển nơi làm việc hoặc cần chốt lại thời gian để được hưởng chế độ chính sách gặp nhiều khó khăn, thiệt hại hơn cho người lao động khi họ gặp hữu sự như thai sản, ốm đau, tai nạn...

Nguyên nhân của tình trạng nợ, chậm đóng BHXH có nhiều, nhưng mấu chốt là do chế tài xử phạt chưa đủ mạnh, lãi suất chậm đóng thấp, mức xử phạt hành chính thiếu tính răn đe; công tác thanh tra, xử lý vi phạm pháp luật về BHXH chưa thường xuyên, kiên quyết. Bên cạnh đó, người lao động do chưa hiểu đúng, nhận thức chưa rõ quyền lợi khi tham gia BHXH hoặc biết nhưng vì mưu cầu việc làm, nên đã vô tình "tiếp tay" cho người sử dụng lao động vi phạm pháp luật về BHXH.

Mặt khác, hoạt động của các tổ chức công đoàn cơ sở chưa thật sự hiệu quả; chưa làm tốt công tác tuyên truyền và thực hiện tốt chức năng đại diện, bảo vệ người lao động.

Nhận thức về trách nhiệm và quyền lợi tham gia BHXH của người sử dụng lao động còn hạn chế, nhất là khu vực ngoài Nhà nước, do vậy, việc đóng chậm, đóng thiếu hoặc trốn đóng thường xuyên xảy ra. Vì mục tiêu lợi nhuận nên lạm dụng tỷ lệ lãi suất phạt chậm nộp thấp hơn lãi suất ngân hàng nên cố tình nợ BHXH để sử dụng vốn đó vào hoạt động sản xuất kinh doanh.

Từ thực trạng trên, nhiều ý kiến đề xuất là cần sửa đổi, bổ sung pháp luật về BHXH theo hướng tăng mức xử phạt hành chính nợ BHXH, có cơ chế giám sát hoạt động của doanh nghiệp trong việc nộp tiền BHXH, ngăn chặn sự chậm trễ trong việc đóng tiền BHXH. Trường hợp số nợ BHXH phức tạp, nợ BHXH rất lớn thì chuyển giao cho cơ quan Cảnh sát điều tra xác minh, khởi tố chủ doanh nghiệp về tội “Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản”.

Cần sớm hoàn thiện cơ chế chính sách, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp phát triển và phát huy đầy đủ quyền lợi, nghĩa vụ của mình trong việc bảo đảm quyền lợi cho người lao động, đồng thời đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức về quyền lợi và nghĩa vụ tham gia BHXH cho người lao động.

Việc Bảo hiểm Xã hội tỉnh thông báo công khai trên báo chí về việc nợ BHXH cũng là biện pháp tốt để tăng cường sự giám sát và có hướng xử lý của cơ quan chức năng, của các đoàn thể và người lao động đối với các đơn vị nợ đọng BHXH kéo dài.

Trần Anh