Nhiều loại dược liệu được bày bán tại lễ hội Tây Yên Tử. Ảnh tư liệu

Dễ dàng mua bán

Hiện nay, trên thị trường xuất hiện nhiều dược liệu không rõ nguồn gốc bày bán ở các chợ, điểm tham quan du lịch và phân phối mạnh qua mạng xã hội dưới mặt hàng nông sản gây khó khăn cho cơ quan quản lý.

Ở nhiều khu chợ cóc, dù mù mờ về kiến thức đông y nhưng người bán vẫn giới thiệu dược tính bổ ích như “thần dược” làm mát gan, bổ thận, tăng cường sinh lý, giảm béo của nhiều loại dược liệu. Tại chợ tạm khu dân cư Hồ Bắc, phường Thọ Xương (TP Bắc Giang), người dân dễ dàng mua các loại dược liệu dưới dạng cây, cỏ, hoa, lá, quả, hạt với lời rao bán, giới thiệu dùng để chữa bệnh. Phần lớn người mua đều nghe theo truyền miệng mà chưa biết đến tác dụng của dược liệu theo chỉ dẫn từ lương y. 

Chị Trần Thị Phượng, công nhân Công ty cổ phần Phân Đạm và Hóa chất Hà Bắc cho biết: “Tiện đường đi làm về, tôi thường ghé qua khu chợ này mua một số dược liệu như: Kim tiền thảo, xạ đen về sắc nước uống. Nghe nói mấy loại này chữa sỏi thận và phòng ngừa ung thư nên tôi mua về dùng”.

Trên mạng xã hội cũng xuất hiện nhiều địa chỉ Facebook giới thiệu các bài thuốc gia truyền chữa bệnh ngoài da, đau xương khớp, vô sinh hiếm muộn, đau dạ dày, viêm xoang… Đa số các thang thuốc đều không ghi rõ thành phần, nguồn gốc xuất xứ. 

Như trường hợp chị N.T, phường Trần Nguyên Hãn (TP Bắc Giang) khó khăn trong việc sinh con đã đôn đáo tìm kiếm các địa chỉ chạy chữa hiếm muộn. Nghe giới thiệu, chị vào biết tới trang Facebook của lương y Quỳnh Hoa. Mặc dù chưa biết hiệu quả nhưng chị vẫn gọi điện liên lạc cắt thuốc. Với 2 triệu đồng, chị được gửi về 2 loại thuốc dưới dạng bột và sắc uống trong một tháng. Cần mẫn uống hằng ngày, chị chưa đậu thai nhưng lại bị tiêu chảy, nôn nên dừng lại. Không chỉ quảng cáo về hiệu quả của các bài thuốc được cho là “bí truyền”, các tài khoản này còn củng cố lòng tin của khách hàng bằng những thông tin như: Thuốc có thành phần từ thiên nhiên, hoàn toàn là thảo dược, tuyệt đối không có tác dụng phụ.

Mất tiền, mang bệnh

Theo Phòng Quản lý hành nghề y, dược tư nhân (Sở Y tế), toàn tỉnh hiện có 63 cơ sở hành nghề y học cổ truyền ngoài công lập được cấp phép hoạt động với 33 lương y và 22 người có bài thuốc gia truyền và phương pháp chữa bệnh có chứng chỉ hành nghề. Song trên thực tế có nhiều cơ sở hành nghề không phép, bán thuốc đông dược tràn lan, nhất là ở một số huyện miền núi, vùng cao. Ví như tại xã Giáp Sơn (Lục Ngạn) có 7 ông lang cắt thuốc đông y thì có 5 người chưa được cấp chứng chỉ hành nghề.

Thời gian qua, trên địa bàn tỉnh có một số trường hợp nhập viện điều trị do trước đó đã mắc bệnh nhưng tự ý sử dụng thuốc đông y trôi nổi, không rõ nguồn gốc. Như bệnh nhi Hoàng Viết Long, xã Tiên Lục (Lạng Giang) nhập viện trong tình trạng bí tiểu cấp. Các bác sĩ phát hiện trong bàng quang có rất nhiều sỏi và được chỉ định tán sỏi bằng laze. Hay gần đây, cháu Hoàng Đại Tâm, thôn Bắc Hoa, xã Tân Sơn (Lục Ngạn) bị chó cắn nhưng người thân lại đi cắt thuốc nam của anh Nông Văn Hùng, xã Quý Sơn (Lục Ngạn) chưa được cấp giấy chứng nhận có bài thuốc gia truyền về uống nên đã tử vong. 

Bên cạnh đó, các bác sĩ chuyên khoa hồi sức, chống độc cho biết: Nhiều bệnh nhân không phải bị dị ứng, nhiễm độc do các hoạt chất trong thuốc đông y mà do lượng tồn dư lớn của các loại hóa chất sử dụng trong quá trình bảo quản, chế biến thuốc đông dược. Thậm chí, trong nhiều mẫu thuốc đông dược được Trung tâm Kiểm nghiệm (Sở Y tế) phát hiện trộn lẫn với tân dược để điều trị các bệnh tiểu đường, đau xương khớp, chống viêm nhằm giảm đau, hạ nhiệt nhanh.

Theo ông Trương Quang Vinh, Phó Giám đốc Sở Y tế, thời gian tới, Sở Y tế tiếp tục chỉ đạo Phòng Quản lý hành nghề y, dược tư nhân và phòng y tế các huyện, TP siết chặt kiểm tra việc bán đông dược, xử lý nghiêm hành vi vi phạm, nhất là những trường hợp đông dược không rõ nguồn gốc được bày bán dưới hình thức sản phẩm nông sản, ngâm tẩm hóa chất vượt tỷ lệ quy định. Sở đề nghị các huyện, TP phối hợp rà soát, quản lý chặt chẽ các cơ sở y học cổ truyền ngoài công lập, các thầy lang hoạt động không có chứng chỉ hành nghề.

Ngoài lấy mẫu theo kế hoạch, Trung tâm Kiểm nghiệm sẽ lấy mẫu đột xuất tại các cơ sở đông dược để kiểm tra chất lượng thuốc. Đồng thời khuyến cáo người bệnh khi dùng thuốc đông y để chữa bệnh phải tuân thủ hướng dẫn của thầy thuốc, không được tự ý dùng sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe. Khi mắc bệnh nên tìm đến những cơ sở y học cổ truyền đã được cấp phép hoạt động.

Duy Minh