Trong ký ức của Huân, làng Dương Nỗ, quê của Huân luôn đẹp, người làng thì hiền lành, chân chất. Từ ngày oa oa cất tiếng khóc chào đời cho đến những năm học cấp ba trường làng, Huân chưa bao giờ nghĩ một ngày nào mình sẽ xa làng. Không phải là xa một ngày một bữa như những chuyến theo mệ lên thành phố lấy hàng mà thời gian cách xa được tính bằng tháng, bằng năm. Bởi từ sau cơn bão to, cây ngô đồng ở đầu làng bị gãy ngọn, rồi bật gốc, nhà Huân đã quyết định rời làng Dương Nỗ để vào Nam sinh sống. Làng lùi dần về phía sau. Chiếc ô tô cũ chở lỉnh kỉnh đồ đạc tiến về phương Nam trong nỗi buồn man mác của cả gia đình.

Ghé vào quán nhỏ ở đầu chợ Nọ, chỗ ngày xưa mệ thường hay thả đòn gánh xuống đất, ngồi quạt bằng cái nón lá rách tươm, chỗ hằn in chiếc bóng liêu xiêu của mệ. “Hai em ăn cái chi?” - Chị chủ quán ngoài ba mươi tuổi, tóc quấn lọn sau gáy, trìu mến hỏi.

Trong tờ giấy cũ đã úa vàng ghi vài ba món bánh Huế, cơm hến, bún hến... Những món quen thuộc mà mười hàng quán ở đất cố đô thì có tám quán bán đủ. Không nghĩ ngợi lâu, Huân xởi lởi:

- O cho em hai phần cơm hến.

Chị chủ quán cười tươi, vặn cái quạt cho gió mạnh. Thiên và Huân nhìn ra đầu làng, ngắm mấy cây ngô đồng nghiêng nghiêng soi mình xuống dòng sông Phổ Lợi. Con sông hiền hòa bao tháng năm vẫn không thay hình đổi dạng, vẫn uốn lượn giữa đôi bờ, ven sông vẫn còn những bến nước dịu hiền nơi chiều chiều các o thường ra ngồi ngắm cảnh.

- Làng đẹp và bình yên quá! Thiên vừa nói vừa nhìn chăm chú.

Trong bước phát triển của đất nước, trong cơn vũ bão của đô thị hóa, làng Dương Nỗ vẫn giữ được những nét đẹp trầm mặc, khiến Huân thấy tim mình bồi hồi khi nhớ lại những ngày đạp xe khắp làng, tắm sông Phổ Lợi.

Vào miền Nam sinh sống, mọi thứ đều khác. Giữa thành phố ồn ã, vòm trời ngày một bé nhỏ. Có đôi lần Huân nhớ cảm giác được nằm dài trên bãi cỏ ven sông, nhìn lên trời cao, chân chạm mặt nước, nghe tiếng hò ơ vọng lại. Mệ của Huân giờ đã thành người thiên cổ. Hồn mệ có lẽ cũng đã về với làng, với chợ Nọ, nơi ngày xưa mệ bán từng cái bánh bèo để nuôi anh em Huân lớn khôn. Qua những đợt mưa dầm nắng cháy, qua từng trận bão về, làng vẫn đẹp và bình yên như thể chưa từng có biến động nào xảy đến.

- Các em từ trong miền Nam ra đây à?

Thiên gật đầu.

- Chị đã từng vào miền Nam chưa ?

- Chưa em ạ! Xa xôi quá! Từ bé cho đến khi lấy chồng, chị chỉ quanh quẩn ở cái làng Dương Nỗ, khu chợ Nọ ni. Chưa bao giờ xa cả! Rứa hai em có ăn cay được không? Món Huế khó ăn em hỉ?

Thiên nhìn sang Huân, thoáng thấy mắt bạn đỏ hoe. Chắc vì vậy mà chị chủ quán tưởng Huân không ăn được món cay xứ Huế.

- O ơi! Em là người làng Dương Nỗ ni. O đừng nghĩ em là khách.

Chị chủ quán nhìn Huân đăm đăm. Thoáng Huân thấy tim mình se lại. Có phải bởi vì xa làng quá lâu nên Huân đã đánh mất đi cái chất của người làng rồi chăng?

- Giá mình đừng xa làng, Thiên hỉ?

- Mỗi người một hoàn cảnh, một thân phận. Điều quan trọng là làng vẫn luôn trong tim bạn. Vậy cũng đủ rồi!

Gió. Một đợt gió từ cánh đồng thổi vào chợ Nọ làm xua đi cái nóng của mùa hè. Huân ngồi nhìn ra đầu chợ, thấy ai đó quảy gánh đi qua, đòn gánh nặng trĩu, nón lá lúp xúp che khuôn mặt chắc đang nhễ nhại mồ hôi. Tự dưng Huân thấy nhớ mệ của mình quá. Mệ giờ về với gió trời, hồn mệ chắc cũng đang nương ở đâu đây, trên cây ngô đồng đầu làng, trong nước sông Phổ Lợi... Điều mà Huân day dứt nhất, có lẽ là đến thời điểm hiện tại cậu vẫn chưa thể đưa được mệ trở về với làng Dương Nỗ. Mệ vẫn nằm trên mảnh đất phương Nam xa xôi, nơi mà thuở ấy, trong những trận mưa gió bão bùng miền Trung, trong những ngày xuân trẻ gánh gồng ra chợ Nọ mưu sinh, chưa bao giờ mệ nghĩ sẽ nằm lại phút cuối đời.

*

Đường vào làng quanh co. Đình làng nhìn thẳng ra dòng sông Phổ Lợi. Ngôi đình đã hiện diện trên mảnh đất này từ đời nào Huân không nhớ rõ, ngày xưa mệ từng nói cho Huân nghe về mái đình này nhưng cậu đã quên, chỉ biết rằng từ khi mình có mặt trên đời này đã thấy đình làng sừng sững. Mấy lần Huế lụt, làng Dương Nỗ chìm trong mênh mang nước. Chỉ riêng mái đình vẫn yên ắng lạ thường. Nước rút dần, Huân xắn ống quần, lội nước lụt ra đình ngồi, thấy đời thênh thang quá.

Thiên sờ tay vào những mảnh sứ sành khảm trên tường, cảm nhận lối kiến trúc tinh xảo của ngôi đình. Bạn là dân nghệ thuật nên đặc biệt có cảm xúc với những tác phẩm nghệ thuật. Huân đi quanh quanh dưới mấy gốc sứ cùi đương độ nở hoa rực rỡ. Hoa rụng xuống nền đất mềm. Huân nhặt mấy bông, nhận ra hương thơm thanh tao của thuở thiếu thời xa lắc...

Đang loay hoay trong mớ ký ức lộn xộn, bỗng một giọng miền Nam vang lên bên tai Thiên và Huân:

- Hai anh từ trong Nam ra đây à?

Huân chưa hết ngỡ ngàng thì Thiên gật đầu, vội đáp:

- Chúng mình từ trong Nam ra. Anh bạn cũng là người miền Nam à?

Người thanh niên có màu da rám nắng, tóc xoăn nhẹ, kiểu tự nhiên, nở nụ cười tươi. Huân thoáng thấy Thiên xúc động. Đôi khi, chỉ cần nghe giọng của xứ mình trên đất khách, nhận ra đồng hương cũng là niềm hạnh phúc. Như Huân, mỗi lần nghe ai đó nói giọng Huế giữa cái nắng phương Nam gắt gao là chỉ muốn lân la theo để được bắt chuyện, được nói “mô”, “chi”, “răng”, “rứa”.

Như quen biết từ trước, cả ba kéo nhau ra bờ sông Phổ Lợi, dưới bóng mát của cây ngô đồng để nói dăm ba câu chuyện. Người thanh niên xa lạ kia bấy giờ trở nên gần gũi hơn trong mắt Thiên. Huân lấy cái mũ tai bèo gấp lại, quạt xoành xoạch, lắng tai nghe Thiên và anh bạn kia nói với nhau về miền Nam những ngày đầu hạ nắng nóng, mưa cũng nhiều, nhất là vào những đêm tịch mịch. Anh bạn nói với Thiên rằng nhớ miền Nam vô cùng, nhớ con cá rô đồng, nhớ bông điên điển vàng mùa nước nổi. Từ khi anh về quê vợ, ít khi có dịp trở lại nhà.

- Nghe giọng miền Nam ở đây, mình thấy vui lắm! Như được gặp lại những người thân yêu của mình vậy! - Bằng một giọng trầm buồn, anh nói.

- Ở đây bạn sống bằng nghề gì? - Bất chợt Huân hỏi, cũng bằng giọng Nam. Sống ở miền Nam đã lâu, việc nói giọng phương Nam với Huân không phải là điều khó khăn. Nhưng cậu vẫn thích nói chuyện bằng giọng Huế hơn. Thuở còn sống, mệ nói: “Dù đi mô, mi cũng phải giữ lấy giọng nói của quê mình. Giọng Huế...”. Huân đủ hiểu rằng, anh thanh niên kia muốn được nghe giọng miền Nam để vơi đi nỗi nhớ quê hương bản quán.

- Mình đang thất nghiệp, sáng nào cũng dọn hàng giày dép ra trước cổng đình này bán.

- Có đủ sống không? - Thiên hỏi.

- Cũng tàm tạm! Trừ những hôm mưa. Mà mưa Huế thì anh biết rồi đó, cứ rỉ rả suốt từ sáng đến tối, từ ngày này qua ngày khác...

Không gian lặng đi. Chỉ có tiếng gió réo rắt trên tán lá ngô đồng, làm rơi mấy chiếc lá khô xao động mặt sông trong như mặt gương soi. Im lặng thoáng chốc, anh thanh niên nở nụ cười để lộ hàm răng trắng:

- Sống với vợ ở đây ít năm nữa, mình thuyết phục vợ theo mình về miền Nam sống. Tía má cũng đã có tuổi rồi, tóc bạc, lưng còng cả rồi. Mình không thể xa tía má những ngày mà tía má cần mình nhất...

Huân thấy đâu đó trong mắt người thanh niên những tia hy vọng. Còn Thiên, người bạn thân thiết, nhạy cảm và dễ xúc động của Huân, đang xoay người về phía dòng sông Phổ Lợi để ngắm mấy chiếc lá đưa đà trên mặt sông, nhưng mắt cậu dường như ươn ướt. Huân biết bạn mình đang thấy chạnh lòng cho bạn, cho người thanh niên kia và phải chăng là cho Huân nữa - những kẻ tha phương đang kiếm tìm hạnh phúc bình dị. Niềm hạnh phúc của mỗi người có lẽ là được sống trên quê hương mình, trong ngôi làng nhỏ của mình, để được nghe tiếng trở mình của mẹ mỗi đêm, tiếng ho của ba mỗi sớm mai thức giấc...

Huân cũng thấy tim mình xốn xang quá đỗi. Đứng ở đầu làng, trong ngọn gió làng, trong hương vị của đất quê, của ký ức, Huân bỗng thấy lòng ấm áp lạ thường. Huân biết rằng, dù có đi đâu thì làng Dương Nỗ, chợ Nọ, sông Phổ Lợi và bóng hình của mệ vẫn chiếm một vị trí quan trọng trong trái tim Huân.

*

Chào người thanh niên, Huân và Thiên rời đi. Hoàng hôn dần buông xuống dòng sông Phổ Lợi và dãy đồng tít tắp phía sau đình làng. Chợ Nọ cũng vắng dần, chỉ còn vài ba người ngồi trước cổng đếm lại số tiền kiếm được sau một ngày tảo tần, vất vả. Huân ngoái lại nhìn làng, bước đi. Nhưng chắc chắn rằng Huân sẽ quay trở về. Khi đó, làng vẫn đẹp, hiền hòa, bao ký ức về làng vẫn tươi nguyên, tròn vẹn...

Dương Nỗ 2024

Truyện ngắn của Hoàng Khánh Duy