Thời điểm này, toàn tỉnh cơ bản thu hoạch xong vải thiều. Dù chưa có đánh giá chi tiết nhưng bước đầu cơ quan chuyên môn nhận định năm nay, Bắc Giang có mùa vải thành công, sản phẩm chất lượng tiếp tục khẳng định ưu thế, tiêu thụ thuận lợi ở nhiều thị trường mới.

Năm nay, mùa thu hoạch vải thiều diễn ra khi cả nước đã kiểm soát được dịch Covid-19 song lại phải đối mặt với những khó khăn do tác động của tình hình thế giới. Việc kiểm soát chặt chẽ cửa khẩu để phòng, chống dịch Covid-19 của Trung Quốc- quốc gia nhập khẩu nông sản lớn của Việt Nam đã ảnh hưởng không nhỏ đến tiêu thụ nông sản của tỉnh. Trong bối cảnh đó, được sự quan tâm chỉ đạo, hỗ trợ của Chính phủ, các bộ, ngành T.Ư và lãnh đạo tỉnh, sự năng động, sáng tạo của thương nhân, nông dân, Bắc Giang vẫn có vụ vải thiều thành công.

Theo đại diện Sở Công Thương, lường trước các tình huống xấu, ngay từ tháng 3, tỉnh đã chủ động làm việc với các bộ, ngành liên quan, Đại sứ quán Trung Quốc tại Việt Nam và Tham tán Kinh tế Việt Nam ở nước ngoài kết nối, bàn giải pháp tiêu thụ vải thiều sang thị trường này. Thường xuyên tuyên truyền, khuyến cáo nhà vườn tuân thủ nghiêm quy định về thu hoạch, đóng gói vải thiều theo yêu cầu của từng thị trường; quản lý chặt chẽ mã vùng trồng, không để xảy ra gian lận, tạo sự tin tưởng của các thương nhân, doanh nghiệp thu mua vải thiều Bắc Giang.

Bằng các giải pháp quyết liệt, vải thiều Bắc Giang được ưu tiên luồng riêng khi xuất khẩu sang Trung Quốc. Xe chở vải thiều có khu vực đỗ riêng, di chuyển thẳng đến nơi làm thủ tục thông quan, không phải đưa vào vùng đệm. Tuy nhiên, do phía Trung Quốc áp dụng tháo đầu xe kéo hàng thay vì hoán đổi tài xế như năm ngoái để nhập khẩu vải thiều nên thời gian thông quan lâu hơn. Bình quân mỗi ngày có 120-150 xe vải thiều sang Trung Quốc, chiếm khoảng 70% tổng số xe nông sản xuất khẩu. Ước tính, toàn tỉnh xuất khẩu hơn 80 nghìn tấn vải thiều sang Trung Quốc, tăng gần gấp đôi so với kịch bản tiêu thụ.

Với phương châm coi trọng tất cả các thị trường nên vải thiều được khơi thông, ngày càng mở rộng ở thị trường mới. Trong nước, vải thiều được tiêu thụ nhiều ở Hà Nội, Quảng Ninh, Hải Phòng, Đà Nẵng, Bình Dương, Đồng Nai, TP Hồ Chí Minh và các tỉnh lân cận phía Bắc, khu vực miền Trung, Tây Nguyên... Vải thiều có mặt tại hầu hết các siêu thị, trung tâm thương mại, cửa hàng tiện ích, chợ đầu mối và chợ truyền thống. Lần đầu tiên, vải thiều xuất khẩu chính ngạch sang Thái Lan thông qua Tập đoàn Vina T&T Group. 

Ông Nguyễn Đình Tùng, Chủ tịch HĐQT, Tổng Giám đốc Tập đoàn cho biết: “Được nếm trái vải thiều, nhiều người tiêu dùng Thái Lan ngạc nhiên, không nghĩ Bắc Giang lại có loại quả ngon như vậy. Vì thế, hàng hóa của đơn vị đưa vào kệ trong siêu thị tại Thái Lan bán hết ngay trong ngày đầu. Với thành công này, năm tới đơn vị tiếp tục liên kết, đưa vải sang thị trường này”.

Cùng với Thái Lan, vải thiều ngày càng chiếm lĩnh ở thị trường cao cấp, khó tính. Đơn cử, năm nay, hơn 50 tấn được tiêu thụ tại Hoa Kỳ (năm 2021 là 5 tấn); Nhật Bản, EU, Hàn Quốc... hơn 100 tấn, tăng gấp đôi so với vụ trước.

Năm nay, sản lượng vải thiều toàn tỉnh ước đạt khoảng 190 nghìn tấn, là năm được mùa, sản phẩm chất lượng. Vải sớm được mùa, được giá do chín trước, không phải cạnh tranh với vải chính vụ. Tuy tiếp tục được mùa song giá vải chính vụ có khoảng dao động lớn, qua đó vải chất lượng tiếp tục khẳng định ưu thế. Anh Nguyễn Văn Quyên, thôn Kép 1, xã Hồng Giang (Lục Ngạn) chia sẻ: “Năm nay, gia đình tôi có 1 ha vải thiều sản xuất theo quy trình GlobalGAP, thu được hơn 10 tấn quả. Dù nhiều thời điểm giá vải bình quân trên thị trường ở mức thấp nhưng gia đình tôi vẫn bán được 30 nghìn đồng/kg vải cắt cuống, tổng thu từ vải vụ này đạt khoảng 200 triệu đồng, tương đương năm trước”.

Tuy vậy, nhìn nhận thẳng thắn ở vụ vải thiều này thì thấy vẫn còn không ít trăn trở như xuất hiện tình trạng gian lận thương mại trong thu mua sản phẩm. Một số trang mạng xã hội đưa tin thất thiệt, không đúng về sản phẩm. Có thời điểm xe chở vải thiều ùn ứ kéo dài tại cửa khẩu khiến sản phẩm hư hỏng, gây thiệt hại cho thương nhân. Hiện nay, xu hướng người tiêu dùng quan tâm đến sản phẩm chế biến sâu nhưng Bắc Giang vẫn chủ yếu cung cấp vải thiều tươi. Nguyên nhân là do việc nghiên cứu, áp dụng các giải pháp tiên tiến trong bảo quản vải thiều chưa được nhân rộng. Chất lượng quả vải không đồng đều giữa các địa phương dẫn đến biên độ giá bán dao động lớn, một số khu vực có chất lượng vải chưa cao đã làm ảnh hưởng đến thương hiệu vải thiều.

Một trong những thành công có được ở vụ vải này là do tỉnh đã chủ động nắm bắt, đề xuất tháo gỡ khó khăn. Đổi mới xúc tiến thương mại khi lần đầu tiên hội nghị xúc tiến trực tiếp, kết hợp trực tuyến được tổ chức quy mô lớn với khoảng 100 điểm cầu trong nước và quốc tế. Điều này đã giúp người tiêu dùng hiểu hơn về sản phẩm, quy trình sản xuất cũng như thông điệp của tỉnh đối với vải thiều. Các tổ chức, cá nhân đến thu mua vải thiều đã được hỗ trợ tối đa. Tỉnh cũng lần đầu tiên đưa sản phẩm xúc tiến sâu tại tỉnh Tiền Giang và tổ chức hội nghị xúc tiến thương mại song phương tại thị trường Hoa Kỳ. Vậy nhưng, yếu tố mấu chốt để mùa vải thiều thành công vẫn là chất lượng, phẩm cấp của sản phẩm.

Ông Nguyễn Văn Phương, Phó Giám đốc Sở Công Thương cho rằng, chất lượng sản phẩm là điều kiện quan trọng khẳng định giá trị. Để đón mùa vải ngọt tiếp theo, việc nâng cao chất lượng sản phẩm cần được chú trọng, coi đây là yếu tố sống còn trong sản xuất, tiêu thụ vải thiều. Các sở, ngành chuyên môn phối hợp, tiếp tục lựa chọn đưa công nghệ, tiến bộ phù hợp theo hướng tăng giá trị, chế biến sâu.

Đi đôi với giải pháp trên, nhiều ý kiến cho rằng cần tăng cường đàm phán, liên kết xuất khẩu chính ngạch vải thiều để hạn chế rủi ro.